کارت رفاهی؛ اشتباه دهه ۶۰ تکرار می‌شود؟
کارشناس مسائل اقتصادی و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس دهم با انتقاد از طرح جایگزینی کارت رفاهی به‌جای وام نقدی ازدواج گفت: اجرای این سیاست بدون شناخت دقیق از فرهنگ و نیاز هر منطقه، می‌تواند منابع حمایتی را از مسیر اصلی منحرف و پدیده‌ای مشابه بازار سیاه کوپن‌ها در دهه شصت ایجاد کند.
به گزارش صنعت مالی، عزت‌الله یوسفیان‌ملا، کارشناس مسائل اقتصادی و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس دهم، در گفت‌وگو با صنعت مالی، درباره طرح بانک مرکزی برای جایگزینی کارت رفاهی با وام ازدواج گفت: ازدواج در هر منطقه‌ای از کشور تابع رسوم، فرهنگ و شرایط اقتصادی خاص خود است؛ از این‌رو نمی‌توان برای همه استان‌ها یک نسخه واحد پیچید.
وی تأکید کرد: ازدواج در مناطق مختلف از جمله کردستان، شمال کشور یا سیستان و بلوچستان با هم تفاوت‌های زیادی دارد.
اگر قرار باشد بانک مرکزی بدون توجه به این تفاوت‌ها کارت‌های رفاهی را جایگزین وام نقدی کند، نه‌تنها کمکی به زوجین نخواهد شد، بلکه ممکن است مشکلات تازه‌ای ایجاد شود.
تجربه‌های ناموفق در سیاست‌های مشابه
یوسفیان‌ملا با اشاره به تجربه‌های گذشته در پرداخت تسهیلات اشتغال‌زایی تصریح کرد: در زمان دولت آقای خاتمی، تسهیلاتی تحت عنوان وام اشتغال با رقم چهار میلیون تومان پرداخت می‌شد و بلافاصله اعلام می‌کردند که یک شغل ایجاد شده، در حالی که بسیاری از این وام‌ها در مسیرهای دیگری مثل مصرف مواد مخدر یا قمار خرج می‌شد.
وی افزود: اگر کارت رفاهی نیز بدون بررسی دقیق شرایط فرهنگی و اقتصادی هر منطقه اجرا شود، ممکن است به همان سرنوشت دچار شود و حتی آسیب بیشتری به همراه آورد.
فروش کارت‌های رفاهی، تهدیدی واقعی
این کارشناس اقتصادی با اشاره به احتمال تبدیل کارت‌های رفاهی به ابزار خرید و فروش در بازار آزاد گفت: اگر کالاهایی که در قالب کارت رفاهی ارائه می‌شود با نیاز واقعی زوجین تطابق نداشته باشد، آن‌ها مجبور می‌شوند این کارت‌ها یا اقلام دریافتی را به نصف قیمت بفروشند.
همان‌طور که در دوران جنگ، کوپن‌ها در پیاده‌روها خرید و فروش می‌شدند، احتمال دارد این اتفاق دوباره تکرار شود.
یوسفیان‌ملا خاطرنشان کرد: اگر هدف بانک مرکزی جلوگیری از انحراف منابع است، باید راه‌حل‌ها دقیق‌تر طراحی شود، نه اینکه صرفاً شیوه پرداخت از نقدی به کالایی تغییر پیدا کند.
ضرورت توجه به رسم و رسوم ازدواج در استان‌ها
وی با تأکید بر اینکه هزینه‌ها و الزامات ازدواج در مناطق مختلف کشور متفاوت است، گفت: در برخی مناطق رسم است که خانواده عروس از داماد مبلغی تحت عنوان شیربها مطالبه می‌کنند که کاملاً نقدی است.
یوسفیان‌ملا تاکید کرد: اگر بانک بخواهد همه تسهیلات را صرفاً به شکل کالا ارائه دهد، این بخش از هزینه‌ها در نظر گرفته نمی‌شود و موجب نارضایتی و پیچیده‌تر شدن ازدواج خواهد شد.
او افزود: بانک‌ها باید در هر استان، با شناخت دقیق از رسوم محلی، نوع و میزان کالاهای ضروری را مشخص کنند تا کارت رفاهی واقعاً در مسیر درست هزینه شود.
ورود نهادهای محلی و خیرین به نظارت بر تسهیلات
یوسفیان‌ملا یکی از راهکارهای بهینه اجرای این طرح را استفاده از ظرفیت خیرین و نهادهای مردمی دانست و گفت: در بیشتر شهرهای کشور مراکزی وجود دارد که به خانواده‌ها برای ازدواج یا درمان کمک می‌کنند.
می‌توان از طریق این نهادها و با نظارت آن‌ها، هزینه‌ها را در مسیر درست خرج کرد تا منابع صرف امور غیرمرتبط نشود.
وی ادامه داد: حتی کارشناسان بانک‌ها یا واحدهای اجتماعی فرمانداری‌ها می‌توانند بر نحوه مصرف این منابع نظارت داشته باشند تا پول و تسهیلات ازدواج به‌جای خرید خودرو یا مصارف دیگر، مستقیماً در مسیر تشکیل زندگی خرج شود.
نسخه واحد برای ۳۱ استان، نتیجه‌بخش نیست
این عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس دهم تأکید کرد: ما ۳۱ استان داریم و هیچ دو استانی از نظر هزینه‌های ازدواج شبیه هم نیستند.
یوسفیان‌ملا گفت: در برخی مناطق جهیزیه اهمیت دارد، در برخی دیگر مراسم عروسی یا هزینه‌های نقدی در اولویت است. بنابراین اگر بخواهیم با یک دستورالعمل واحد همه را مدیریت کنیم، با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو خواهیم شد.
وی افزود: بانک مرکزی باید اجازه دهد هر استان متناسب با شرایط بومی خود، نحوه هزینه‌کرد تسهیلات ازدواج را تعیین کند تا منابع به‌صورت مؤثر و واقعی به جوانان کمک کند.
لزوم اصلاح تدریجی سیاست‌های حمایتی
یوسفیان‌ملا در پایان گفت: اصل ایده جلوگیری از هدررفت منابع و هدایت وام‌ها به سمت هدف درست، قابل قبول است، اما روش اجرای آن باید هوشمندانه باشد.
وی افزود: تا زمانی که ساختار فرهنگی مناطق کشور متفاوت است، سیاست‌های اقتصادی نیز باید متناسب با همان تفاوت‌ها تدوین شود. اجرای ناگهانی طرح کارت رفاهی بدون مطالعه، به‌جای حل مسئله ازدواج جوانان، ممکن است آن را پیچیده‌تر کند.