پیش‌بینی مثبت شاخص بورس؛ از شوک تا سلامت
با گذشت هفته‌ها از آغاز نیمه دوم سال، سؤال اصلی حالا این است: آیا بازار سرمایه از دوره انتقال خارج شده‌است؟ پاسخ به این سؤال همچنان در گرو رصد همان شاخص‌های کلیدی است که تحلیلگران هشدار می‌دادند: میزان واقعی ورود نقدینگی و قدرت صنایع صادرات‌محور."
به گزارش صنعت مالی،چندی پیش در پی تحولات اخیر ژئوپلیتیکی و شوک‌های اقتصادی که منجر به کاهش ارزش بازار سرمایه ایران از اوج ۴۳۰ میلیارد دلار در مرداد ۱۳۹۹ به سطح ۸۰ میلیارد دلار شد، اهمیت تحلیل وضعیت و ترسیم چشم‌انداز میان‌مدت بازار بیش از پیش نمایان شد.
از این رو با سیدمصطفی صفاری کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه به بررسی دقیق «دوره انتقال» بازار، بازگشت نقدینگی حقیقی (با وجود خروج خالص ۷۰ تا ۸۰ میلیارد دلاری در ۶ ماه) و ارزیابی عملکرد سودآوری شرکت‌ها پس از انتشار گزارشات ۶ ماهه پرداخته‌ایم.
در این گفت‌و‌گو، صنایع پیشرو با ظرفیت رشد بالا مانند لوازم خانگی، تأثیر نوسانات ارزی بر شرکت‌های صادرات‌محور و ریالی، و راهکارهای ساختاری لازم برای پایداری بازار — از جمله اصلاح نرخ کارمزدها — مورد بحث و بررسی قرار گرفته تا مسیر روشنی برای سرمایه‌گذاران بلندمدت ترسیم شود.
صنعت مالی: با توجه به تحولات اخیر بازار سرمایه، از جمله نوسانات در جذب نقدینگی و ابهامات سیاسی و اقتصادی، تحلیل شما در مورد وضعیت کنونی بازار سرمایه چیست و چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت مشاهده می‌کنید؟
صفاری: در حال حاضر، بازار سرمایه با یک دوره انتقال مواجه است. نقدینگی به سمت بازار سرازیر شده، اما دو دیدگاه متضاد وجود دارد: گروهی معتقدند بازار به رشد نسبی خود ادامه می‌دهد و گروهی دیگر به تداوم ابهام و وضعیت نامناسب فعلی اعتقاد دارند. تحلیل من بر مبنای داده‌های موجود و اثرات شوک‌های اخیر استوار است.
یکی از شاخص‌های مهم، ارزش بازار دلاری است. ارقام ارائه شده نشان‌دهنده کاهش شدید از اوج ۴۳۰ میلیارد دلار در مرداد ۹۹ تا ۸۰ میلیارد دلار فعلی است، ارزش بازار دلاری در دوره شهید رئیسی 230 میلیارد دلار شد و در دوره دکتر پزشکیان به 140 میلیارد دلار رسید و اکنون که باهم صحبت می کنیم به 80 میلیارد دلار رسیده‌است.
زمانی که آقای سیف رئیس کل بانک مرکزی شد، مقرر بود این رقم را به ۴۰۰ میلیارد دلار برساند، درحالی که اکنون به 80 میلیارد دلار سقوط کرده‌است، چراکه در آن زمان قیمت دلار به شدت پایین آمده بود.
صنعت مالی: علت اصلی این افت ارزش دلاری و عدم رشد در نیمه اول سال را چه می‌دانید؟
صفاری: این افت شدید، عمدتاً ناشی از ابهامات ژئوپلیتیکی و شوک‌های سیاسی بود و عدم شفافیت در سیاست خارجی و سرایت اثرات شوک‌ها به اقتصاد، سرمایه‌گذاران را محتاط نگه داشت.
با این حال، پس از درک رویکرد تثبیت‌شده (نظیر تمرکز بر شرق پس از مکانیزم ماشه) و همچنین به دلیل ارزنده بودن شدید قیمت‌ها در سطح دلاری، شاهد ورود مجدد کدهای حقیقی و خروج نقدینگی از ابهامات بودیم و آمارها نشان می‌دهد خالص خروج نقدینگی حقیقی در 6 ماهه اخیر کاهش یافته‌است، به‌طوری که از 70 به 80 میلیارد دلار رسیده‌است.
صنعت مالی: با توجه به انتشار گزارش ۶ ماهه شرکت‌ها که نشان‌دهنده رشد سودآوری ۴۵ درصدی در برخی صنایع (مانند سیمان، با وجود چالش‌های انرژی) است، آیا این وضعیت نشان‌دهنده بازگشت روند صعودی است؟ چه چشم‌اندازی برای ماه‌های پایانی سال جاری متصور هستید؟
صفاری: قطعاً. شرکت‌های سودآور، بهخصوص آن‌هایی که توانسته‌اند از رشد قیمت‌ها منتفع شوند (مانند سیمان با ۶۰ درصد رشد قیمت فروش)، عملکرد بهتری ثبت کرده‌اند.
با فرض عدم وقوع شوک سیاسی عمده، انتظار می‌رود نیمه دوم سال، شاخص بورس روندی مثبت داشته باشد و در حال حاضر شاهد جبران افت‌های قبلی هستیم و درحال حاضر شاخص دلاری ممکن است با توجه به حاشیه سود به وضعیت قبلی بازگردد.
شرکت‌های سودآور از نوسان قیمت دلار هم سود می‌برند و می‌توانند حتی با ورود شوک منفی به سود برسند.
بورس به مثابه آینه اقتصاد
صنعت مالی: در این فضا، سرمایه‌گذاران با این پرسش مواجه‌اند که آیا باید انتظار ورود به فاز صعودی قوی، تثبیت یا اصلاح عمیق‌تر را داشت و کدام صنایع ظرفیت رشد بیشتری برای دوره‌های آتی دارند؟
صفاری: با فعال‌سازی مکانیسم ماشه اتفاقا شوک مثبتی به بازار سرمایه وارد شده‌است.
با توجه به ارزش‌گذاری جذاب‌تر این صنایع نسبت به سودآوری آتی و اصلاح نرخ ارز مرجع آن‌ها، صنایعی نظیر لوازم خانگی و بسیاری از صنایع صادرات‌محور پتانسیل رشد بالایی دارند و صف‌های خرید سنگینی که اخیراً شکل گرفته، گویای همین جذابیت است.
صنعت مالی: یعنی صنایع لوازم خانگی دارای ارزش‌گذاری جذاب‌تری برای سودآوری هستند؟
صفاری: بله. صنایع لوازم خانگی در مدت اخیر دارای کاهش قیمت بوده‌است و نرخ ارز بانک‌ها هم اصلاح شده و صف‌های سنگینی هم دارند.
صنعت مالی: نوسانات اخیر در بازار ارز، چه تأثیری بر سودآوری شرکت‌های دلاری (صادرات‌محور) و شرکت‌های ریالی دارد؟
صفاری: معمولاً در مقایسه با نرخ ارز تأخیر 3 تا 6 ماهه دارد و نوسانات ارزی یک شمشیر دو لبه است و شرکت‌های صادرات‌محور از این نوسانات می‌توانند منتفع شوند، بهخصوص اگر قیمت‌گذاری آن‌ها سریع‌تر از افزایش هزینه‌هایشان تعدیل شود، اما شرکت‌های ریالی که در معرض شوک‌های تورمی قرار دارند، در صورت عدم توانایی در انتقال سریع افزایش هزینه‌ها، متضرر خواهند شد، همانطور که در مورد خودرو مشاهده شد و تقاضای سفته‌بازانه برای آن شکل گرفت.
صنعت مالی: در مورد ابزارهای مشتقه، مانند اختیار معامله، سکه و ارز، وضعیت فعلی بازار را چگونه ارزیابی می‌کنید و آیا این بازارها به عمق کافی برای مدیریت ریسک دست یافته‌اند؟
صفاری: اینکه عمق پیدا می‌کنند را تأیید نمی‌کنم، اما ابزارهای کارآمدی برای پوشش ریسک در اختیار سرمایه‌گذاران است.
مداخله حمایتی سازمان بورس با تضمین سود ۲۰ درصدی (عملاً با یک ریال هزینه) برای سبدهای زیر ۲۰۰ میلیون تومان بیمه درنظر گرفت و موجب شد بخش قابل توجهی از سهامداران خرد، به جای فروش، منتظر دریافت این سود تضمین‌شده بمانند و از فروش هیجانی خودداری کنند.
صنعت مالی: آیا رفتار هیجانی و نوسان‌گیری سرمایه‌گذاران می‌تواند به‌عنوان یک عامل بی‌ثباتی عمل کند یا در بلندمدت می‌تواند دارای مزایایی برای بازار باشد و مهم‌تر از آن، چه تغییراتی در مقررات برای پایداری و رشد بلندمدت ضروری است؟
صفاری: نوسان‌گیری کوتاه‌مدت، اغلب عاملی برای بی‌ثباتی است و در بلندمدت برای سرمایه‌گذار خرد زیان‌آور خواهد بود. برای پایداری، اصلاحات ساختاری در بازار لازم است.
به طور خاص، اصلاح نرخ کارمزدها و کاهش آن‌ها می‌تواند یکی از تغییرات ضروری برای تسهیل فعالیت و بهبود جذابیت بازار در بلندمدت باشد و اجرای این اصلاحات، بازار را به سمت مثبت شدن بیشتر هدایت خواهد کرد.
به عبارتی رفتار هیجانی و نوسان‌گیری کوتاه‌مدت، در تئوری، می‌تواند با افزایش حجم معاملات، نقدشوندگی را به طور موقت افزایش دهد، اما در عمل، این رفتار یک عامل ذاتی بی‌ثباتی در بازار محسوب می‌شود و ریسک سیستماتیک را افزایش می‌دهد.
در بلندمدت، اکثریت قریب به اتفاق افرادی که بر اساس احساسات و نوسان‌گیری اقدام می‌کنند، متحمل زیان خواهند شد.
صنعت مالی: چه تغییراتی موجب پایداری و رشد مستدام بازار سرمایه خواهد بود؟
صفاری: این دیدگاه که نرخ کارمزدها باید اصلاح و کاهش یابد، کاملاً درست و منطبق بر نیازهای فعلی بازار است و کاهش کارمزدها به عنوان یک محرک مهم برای افزایش کارایی بازار و ترغیب سرمایه‌گذاران بلندمدت تلقی می‌شود.
صنعت مالی: چه توصیه‌ای برای سرمایه گذاران به خصوص در فازهای حساس و نوسانی دارید ؟
صفاری: توصیه می‌شود که سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، بهخصوص در فازهای حساس و نوسانی، با احتیاط صورت پذیرد.
توصیه اکید این است که از ورود مستقیم و بدون کسب تجربه کافی اجتناب شود. تجربه‌اندوزی صحیح و تدریجی، ضامن حفظ سرمایه و دستیابی به بازدهی مطلوب در بلندمدت خواهد بود.
به سرمایه‌گذاران توصیه می‌‌کنیم که در معاملات عجولانه و هیجانی ورود نکنند و با نگاه بلندمدت و براساس تحلیل بنیادی به سرمایه‌گذاری بپردازند.
گفت و گو: حسین بوذری