اقتصاد پلتفرمی، راهکاری برای همزیستی دیدگاه‌های اقتصادی و سیاسی در ایران
رئیس هیئت مدیره پلتفرم مبادلات رمزارز یوبیتکس در نخستین کنفرانس بین‌المللی فناوری‌های مالی و اقتصادی، اقتصاد پلتفرمی را به عنوان راهکاری برای کاهش هزینه‌های مبادلاتی و گسترش دسترسی به بازارهای جهانی در شرایط تحریمی معرفی کرد.
به گزارش صنعت مالی، در نخستین کنفرانس بین‌المللی فناوری‌های مالی و اقتصادی، دکتر عیسی کشاورز، رئیس هیئت مدیره پلتفرم مبادلات رمزارز یوبیتکس، به تشریح چیستی و چرایی اقتصاد پلتفرمی و اهمیت آن برای اقتصاد ایران پرداخت.
دکتر کشاورز در این نشست، اقتصاد پلتفرمی را مدلی اقتصادی معرفی کرد که بر بستر فناوری اطلاعات، امکان مبادلات آنلاین کالا، خدمات و ارزش را در یک بازار شبکه‌ای فراهم می‌کند. وی تاکید کرد که این مدل اقتصادی می‌تواند تحولات عمیقی در نقش‌آفرینی افراد در شبکه‌های اجتماعی، جهانی‌سازی محتوا و سبک زندگی ایجاد کند.
رئیس هیئت مدیره یوبیتکس، مزایای متعددی برای اقتصاد پلتفرمی برشمرد که از جمله آنها می‌توان به کاهش هزینه‌های اجرایی و مبادلاتی، افزایش مقیاس‌پذیری، ایجاد نوآوری در فرآیند تولید و توزیع و فراهم کردن فرصت‌های شغلی بیشتر اشاره کرد.
در بخش دیگری از این سخنرانی، دکتر کشاورز به تشریح چارچوب نظری اقتصاد پلتفرمی پرداخت و نظریه‌های مختلفی از جمله نظریه شبکه‌ها، هزینه‌های جابه‌جایی، بازارهای دوطرفه و قدرت بازار را مورد بررسی قرار داد.
وی با اشاره به دیدگاه‌های مختلف مکاتب اقتصادی نسبت به اقتصاد پلتفرمی، از لیبرال و نئولیبرال گرفته تا مارکسیسم و مکتب کینزی تأکید کرد که این مدل اقتصادی می‌تواند بستری برای همزیستی دیدگاه‌های مختلف فراهم کند.
در پایان، دکتر کشاورز با برشمردن دلایل نیاز به گسترش اقتصاد پلتفرمی در ایران، از جمله نیاز به کاهش هزینه‌ها، گسترش دسترسی به بازارهای جهانی و شرایط ناترازی انرژی، نتیجه‌گیری کرد که این مدل اقتصادی می‌تواند بستر مناسبی برای تحقق اهداف اقتصادی و سیاسی در شرایط فعلی ایران فراهم آورد.
این متخصص حوزه فناوری‌های مالی خاطرنشان کرد که اقتصاد پلتفرمی علاوه بر فراهم کردن امکان رشد کسب‌وکارها و ورود به بازارهای جهانی، می‌تواند در شرایط ناترازی ساختار اقتصادی و اجتماعی ایران، زمینه تعامل اقشار و گروه‌های مختلف را فراهم کرده و به ارتقای سطح رفاه و پیشرفت کمک کند.
نظر به اهمیت موضوع و درخواست مخاطبان برای آشنایی بیشتر با جزئیات این مبحث کلیدی، متن کامل ارائه دکتر کشاورز به شرح زیر ارائه می‌شود:
چیستی و چرایی اقتصاد پلتفرمی
اقتصاد پلتفرمی (Platform Economy)
یک مدل اقتصادی‌ست که بر بستر فناوری اطلاعات در یک بازار شبکه‌ای مبادلات اقتصادی به صورت آنلاین با تعامل همه فعالان کالا، خدمات و ارزش را مبادله می‌کنند.
تغییرات حاصل شده از اقتصاد پلتفرمی نقش‌آفرینی افراد در شبکه‌های اجتماعی، جهانی‌سازی محتوا، چالش‌ها و تعاملات هویتی و شکل‌گیری تحول در مدل سبک زندگی جهان پلتفرمی خلق خواهد شد.
مزایای اقتصاد پلتفرمی دسترسی به بازارهای بزرگتر
- کاهش هزینه‌های اجرایی، عملیاتی و مبادلاتی
- افزایش مقیاس‌پذیری و استفاده از جهان شبکه‌ای
- ایجاد نوآوری و خلاقیت در فرآیند تولید، توزیع و مصرف
- مدل‌های درآمدی جدید و توکنایز RWA
- تحلیل داده‌ها و بهینه‌سازی تعاملی و لحظه‌ای
- فراهم‌کردن فرصت‌های شغلی بیشتر در جهان
- کاهش نیاز به منابع سرمایه‌گذاری در سیستم
- محیط کار شبکه‌ای و دورکاری
چهارچوب نظری
- نظریه شبکه‌ها (Network Effects)
- نظریه هزینه‌های جابه‌جایی (Switching Costs)
- نظریه بازارهای دوطرفه (Two-Sided Markets)
- نظریه قدرت بازار (Market Power)
- نظریه قیمت‌گذاری پویا (Dynamic Pricing)
- نظریه رقابت و انحصار طبیعی (Competition and Natural Monopoly)
- نظریه تقسیم ارزش (Value Splitting)
- نظریه اطلاعات نامتقارن (Asymmetric Information)
- نظریه تقاضا و عرضه غیرمستقیم (Indirect Network Effects)
- نظریه بازی‌های استراتژیک (Strategic Games)
مکاتب چه می‌گویند
مکتب لیبرال و نیولیبرال بر رقابت آزاد و کاهش موانع تجاری تأکید دارند، در حالی که مارکسیسم به تحلیل نابرابری‌های اقتصادی و تمرکز سرمایه در دست شرکت‌های بزرگ می‌پردازد. مکتب کینزی از مداخله دولت برای تنظیم بازار و حمایت از بخش‌های کم‌درآمد حمایت می‌کند، در حالی که مکتب اتریشی به بازار آزاد و عدم دخالت دولت تأکید دارد. مکتب نهادگرایی نقش نهادها و قوانین اجتماعی را در طراحی پلتفرم‌ها مهم می‌داند، و اقتصاد رفتاری بر تأثیر تصمیمات ناهشیار و سوگیری‌های انسان‌ها در بازارها تمرکز دارد. فمینیسم اقتصادی به برابری جنسیتی و مشارکت زنان در اقتصاد پلتفرمی توجه دارد، در حالی که اقتصاد توسعه به توسعه اقتصادی و دسترسی به بازارها در کشورهای در حال توسعه می‌پردازد. در نهایت، اقتصاد محیطی بر تأثیرات زیست‌محیطی بازارهای پلتفرمی و راهکارهای پایدار تأکید دارد.
دلایل نیاز به گسترش اقتصاد پلتفرمی در ایران
- نیاز به کاهش هزینه‌ها / تغییرات در الگو مصرف
- گسترش دسترسی به بازارهای جهانی و پیشرفت علم و فناوری
- افزایش تقاضا و رقابت در نوآوری برای خدمات آنلاین و دیجیتال
- افزایش تعاملات و شبکه‌های اجتماعی و شکل‌گیری مبادلات کالا و خدمات بر بستر نت
- شرایط ناترازی انرژی، تولید، مصرف و شبکه انتقال
- بهبود کارایی، ارزش افزوده و ثروت آفرینی از طریق استفاده بهینه از منابع بر بستر نت
- تمایل به استفاده از منابع مشترک و مشارکت در ارزش‌افزایی
- وجود تقاضای بیشتر برای انعطاف‌پذیری و سرعت در تجارت در شرایط تحریمی
نتیجه گیری
اقتصاد پلتفرمی با ویژگی‌های گفته شده خود که بستر مناسبی برای تحقق اهداف و دستاوردهای مختلف اقتصادی و سیاسی در شرایط فعلی ایران فراهم می‌آورد.
این مدل اقتصادی علاوه بر امکان رشد کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ و فرصت ورود در بازارهای جهانی فراهم می‌کند و از سوی دیگر با کاهش هزینه‌های تولید و توزیع و استفاده بهینه از منابع، می‌تواند به تحقق اهداف اقتصادی کشور کمک کند.
همچنین در شرایط ناترازی در ساختار اقتصادی و اجتماعی ایران به اقشار مختلف و گروه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی این امکان را می‌دهد که با یکدیگر به تعامل بپردازند و از پتانسیل‌های موجود برای ارتقای سطح رفاه و پیشرفت استفاده کنند.
این ویژگی‌ها باعث می‌شود که تقریباً تمامی نظریه‌ها و سلایق اقتصادی و سیاسی در ایران در بستر اقتصاد پلتفرمی قادر به همزیستی از این مدل برای پیشبرد اهداف خود باشند.