بحران کمآبی، پای صنعت استراتژیک آبشیرینکن را به بورس باز میکند و ورود این صنعت به تالار شیشهای، نویدبخش جذب سرمایههای کلان برای مقابله با خشکسالی است، اما این شیرینیِ سرمایهگذاری، تنها زمانی پایدار خواهد بود که پایههای آن بر رقابت اقتصادی واقعی استوار باشد؛درغیراینصورت بازار آب نیز مانند هر بازار دستوری دیگری، با چالشهای جدی مواجه خواهد شد.
صنعت مالی ـ حسین بوذری؛ با توجه به فراگیر شدن بحران کمآبی در ایران و لزوم مدیریت پایدار منابع آبی، ورود نخستین شرکت فعال در حوزه آبشیرینسازی به بازار سرمایه را میتوان نقطه عطفی در پیوند میان صنعت آب و نظام مالی کشور دانست.
این رویداد نهتنها از منظر تنوعبخشی به ساختار بازار سرمایه، بلکه از لحاظ اقتصادی، زیستمحیطی و زیرساختی اهمیت قابل توجهی دارد.
صنعت آب، به عنوان یکی از حوزههای راهبردی در کشورهای با اقلیم خشک، اکنون در آستانه تبدیل شدن به صنعتی سرمایهپذیر قرار گرفتهاست و این امر میتواند مسیر جدیدی برای جذب سرمایههای پایدار، شکلگیری ابزارهای مالی نوین نظیر اوراق مشارکت زیرساختی، و توسعه فناوریهای ملی در زمینه شیرینسازی و انتقال آب فراهم آورد.
با وجود تنوع بالای صنایع حاضر در بورس ایران ـ که بنا بر آمار، بیش از پنجاه و سه صنعت را دربر میگیرد ـ ورود صنعت آبشیرینکنها میتواند لایهای تازه از فعالیتهای اقتصادی را به این ساختار اضافه کند؛ فعالیتی که مستقیماً با یکی از حیاتیترین نیازهای جوامع انسانی یعنی تأمین آب سالم و کافی ارتباط دارد.
با این حال، چالشهای متعددی از جمله نحوه قیمتگذاری، مداخلات دستوری دولت، ساختار نظارتی رگولاتور، هزینه انتقال آب، و عدم تناسب اقتصادی مصرف آب در بخش کشاورزی از موانعی هستند که میتوانند بر سودآوری و پایداری این صنعت نوپا در بازار سرمایه تأثیرگذار باشند.
بهطور کلی، توسعه صنعت آبشیرینکنها در ایران اگر در چارچوب اقتصاد رقابتی و دانشمحور پیش برود، میتواند نهتنها به کاهش بحران کمآبی کمک کند، بلکه زمینهساز تشکیل یک زنجیره صنعتی و مالی جدید در بورس کشور باشد؛ زنجیرهای که بر پایه فناوری، بهرهوری و نگاه اقتصادی به منابع طبیعی بنا شدهاست.
صنعت مالی در این زمینه گفتوگویی را با مصطفی صفاری کارشناس و تحلیلگر بازار بورس و سرمایه ترتیب دادهاست. آنچه در پی میآید حاصل این گفتگو است:
صنعت مالی: اکنون ورود نخستین شرکت آبشیرینکن به بازار سرمایه قطعی شده است؛ حال فکر میکنید این موضوع تا چه اندازه میتواند در حوزهٔ بورس و تنوع بورسی مفید باشد و در آینده بتواند در مسئله «صنعت آب» و کمآبی تأثیرگذار مطلوبی بگذارد؟
صفاری: صنعت آب بهلحاظ تنوع یکی از متنوعترین بورسهای دنیاست و ما بیش از 53 صنعت در بورس کشور داریم و نسبت به کشورهای دیگر حتی در مقایسه با روسیه و ترکیه، تنوع صنایع ما بسیار بالاست.
هر اندازه که این شرکتها در حوزههای مختلف وارد شوند، یک واقعیت وجود دارد و آن اینکه فعالیت باید در فضای آزاد انجام شود، نه در فضای دستوری؛ فرض کنید اگر دولت بخواهد فردا قیمت آبشیرینکن را تعیین کند، این با اصل رقابت منافات دارد و معنای اقتصاد باز پیدا میکند، یعنی آب بهصورت رقابتی عرضه میشود یا رگولاتور برای آن قیمت تعیین میکند؟
مسئلهای که وجود دارد اینکه با توجه به افزایش کمآبی در ایران، طبیعی است که بسیاری از مردم ایران مرکزی در حال مهاجرت به سمت استانهای شمالی هستند که بارندگی در آنها بیشتر است و این موضوع کاملاً مشهود است.
حال، اینکه بتوانیم در مناطق جنوبی کشور این همه آب داشته باشیم، در حالیکه اقتصاد ما بیآب است، از موارد اساسی است که باید بررسی شود.
یک حالت این است که صنعت آبشیرینکن در آن مناطق ایجاد و داخل کشور آورده شود و یک حالت دیگر نیز اجرای طرحهای مختلفی است تا سرزمین ما بهلحاظ بارشی بالاتر برود.
ما پیشتر نیز شرکتهای آبشیرینکن تولیدکننده را داشتهایم، در کیش داریم و اتفاق میافتد و طرح سیرجان و کرمان نیز در حال اجراست و اکنون بحث اصفهان نیز مطرح شدهاست. جا برای توسعه وجود دارد.
سؤال دیگر آن است که آیا رگولاتور بر قیمت انتقال آب نظارت دارد یا نظام اقتصادی آزاد بر آن حاکم است؟ اینها نکات کلیدی است که در سودآوری اثر دارد.
صنعت مالی: فکر میکنید چالشهای احتمالی برای ورود نخستینبار صنعت آبشیرین به بورس چیست و آیا این ورود میتواند به شفافیت اقتصادی و مدیریتی در حوزهٔ منابع آب کمک کن و در مجموع ورود آبشیرینکنها به بورس را تا چه اندازه مؤثر میدانید؟
صفاری: با توجه به اینکه ما در فلات قاره خشک قرار داریم و منطقه جغرافیاییمان اقتضا میکند، روی صرفهجویی و آبشیرینکن کار زیادی صورت بگیرد و اگر صنعت آبشیرینکن توسعه یابد بحران کمآبی فعلی که با آن مواجه هستیم کاهش مییابد؟
صنعت مالی: ورود صنعت آبشیرینکنها به بازار سرمایه میتواند بستری برای جذب سرمایههای پایدار و توسعهٔ اوراق مشارکت زیربنایی ایجاد کند، این بستر موجب صرفه جویی در چه بخشی از مصرف آب خواهد شد؟
صفاری: شما اگر نگاه کنید، عمده مصرف آب مربوط به بخش کشاورزی است و محصولات کشاورزی نیز قیمت بسیار پایینی دارند. آیا امکان صرفهجویی در آب کشاورزی وجود دارد؟ آیا آبی که از خلیج فارس به مرکز ایران منتقل میشود گرانتر از آبی است که برای تولید محصولات کشاورزی استفاده میکنیم؟ این نکاتی است که از لحاظ اقتصادی باید بررسی شود و این آن نکات کلیدی است که باید بهلحاظ اقتصادی بررسی شوند.
صنعت مالی: انتظار دارید صنعت آب و انرژیهای وابسته به آن بتوانند به یکی از جریانسازهای جدید سرمایهگذاری در بورس تبدیل شوند یا این امر را منتفی میدانید؟
صفاری: در جهان امروز، فضای هوش مصنوعی و تجارت الکترونیک در حال رشد است، بههمین دلیل در فرابورس تابلوی فناوری را مطرح کردهاند! اما نیاز به آب و سایر نیازهای فیزیولوژیک انسان همچنان اهمیت بالایی دارد و این خود نشان میدهد که دولت به قیمت اقتصادی بودن یا نبودن این منابع نگاه میکند و سؤال آن است که آیا قیمت آب اقتصادی است یا نیست و آیا انگیزهای برای سرمایهگذاری در این بخش وجود دارد یا خیر؟
صنعت مالی: از دیدگاه شما آینده فناوری آبشیرینکنها در ایران به چه سمتی خواهد رفت، به سمت نوآوری در کاهش مصرف انرژی یا افزایش ظرفیت تولید؟
صفاری: به نظر میرسد شرکت حفاری مپنا نور کیش هم کار آبشیرینکن انجام میدهد و هم تولید برق که بهترین شیوه بوده و این دانش بومیسازی شدهاست.
صنعت مالی: آیا به نظر شما دولت نباید وارد عرصه اجرای عملیاتی این طرحها شود؛ بهجای آنکه تصمیماتی همچون تخلیه تهران توسط دکتر پزشکیان رئیس جمهور مطرح شود،؟ چرا د روی توسعه فناوریهای تأمین آب تمرکز نمیشود؟
صفاری: دولت در این زمینه باید آب کشاورزی را مدیریت کنند، چراکه 90 درصد آب در کشاورزی مصرف میشود و سهم صنعت و مصرف خانوار بسیار پایینتر است و در مقابل محصولات بیخاصیت و کمارزش 4 درصد آب مصرف شده عددی نیست و این صحبتها بیشتر فرافکنی است تا تحلیل تخصصی.
صنعت مالی: مقام معظم رهبری فرمودند که بیش از 90 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف میشود و 3 تا 4 درصد در بخش خانگی است.
صفاری: درست است؛ بخش کشاورزی سهم بالایی دارد؛ بهعنوان مثال، تولید محصولی همچون هندوانه از دیدگاه مصرف آب بسیار بالا است و همچنین آبی که برای تولید گندم آبی استفاده میشود، در مقایسه با قیمت وارداتی گندم و با آبی که هماکنون در حال انتقال آن هستیم، تناسب اقتصادی ندارد. اگر نگاه کنیم، واقعاً قیمت گندم آبی (نه دیمی) در ایران با هزینهٔ آب آن قابل قیاس نیست و این نکتهای است که در برنامهریزی اقتصادی باید لحاظ شود.
بنابراین بیش از اینکه به هندوانه توجه کنیم باید از گندم سخن بگوییم که بیش از هندوانه آب مصرف میکند.
نویسنده : حسین بوذری