پرتفوی بورسی چیست؟ بررسی کاربرد و انواع پورتفولیو در بورس

پرتفوی بورسی چیست؟

به‌طور‌کلی منظور از پرتفو یا پورتفولیو در بازارهای مالی، مجموعه‌ای از دارایی‌هاست که سرمایه‌گذار، بودجه خود را به نسبت مشخص بین آنها تقسیم کرده است. او با انتخاب دقیق هر یک، بر اساس اهدافش تلاش می‌کند به سود یا درآمدی مشخص دست یابد. حال پرتفوی بورسی، سبدی است که تنها دارایی‌های موجود در بازار بورس را شامل می‌شود. بسیاری از افراد، آن را با عنوان سبد سهام نیز می‌شناسند اما این سبد می‌تواند نه‌تنها سهام شرکت‌ها، بلکه دیگر ابزارهای مالی این بازار مانند اوراق قرضه، اوراق مشارکت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و ETF‌‌ ها را نیز شامل شود.

مزیت پرتفوی بورسی چیست؟

اما هدف از سرمایه‌گذاری در بورس در قالب پرتفوی بورسی چیست؟ به عبارت دیگر، چرا سرمایه‌گذاران صرفا سرمایه خود را معطوف به یک سهام یا دیگر دارایی‌های با پتانسیل رشد بالا نمی‌کنند؟ در پاسخ باید گفت که ساخت و طراحی پرتفوی بورسی، در واقع روشی برای مدیریت ریسک است. حتی بهترین و زبده‌ترین تحلیل‌گران نیز نمی‌توانند ادعا کنند که دقیقا می‌توانند وضعیت سوددهی یا ضرردهی یک دارایی را در آینده پیش‌بینی کنند. به همین دلیل است که اصطلاحا گفته می‌شود سرمایه‌گذار نباید همه تخم مرغ‌هایش را در یک سبد بچیند. چراکه در این صورت با کاهش ارزش آن دارایی، ریسک از دست رفتن سرمایه اولیه او هم بیشتر می‌شود.

از طرف دیگر، بسیاری از سرمایه‌گذاران تنها به دنبال دارایی‌های با ریسک پایین یا درآمد ثابت نیستند. در واقع آنها با ساختن یک پرتفوی بورسی مایل‌اند شانس خود را برای کسب سود از افزایش قابل توجه دارایی‌های با پتانسیل رشد بالا نیز امتحان کنند. سهام شرکت‌های تازه‌ تاسیس و صندوق‌های قابل معامله در بورس نمونه‌هایی از این ابزارهای مالی هستند.

اجزاء تشکیل دهنده یک سبد بورس

همانطور که گفتیم، یک پرتفوی بورسی شامل تعدادی از دارایی‌های قابل معامله در بورس می‌شود. این دارایی‌ها می‌توانند از یک نوع خاص مثلا سهام چند شرکت مختلف بوده یا از نظر ماهیت نیز با هم تفاوت داشته باشند. مهم‌ترین اجزاء تشکیل‌دهنده یک پورتفولیوی بورسی در بازار ایران را در ادامه معرفی می‌کنیم.

سهام شرکت‌ها

مهم‌ترین جزء تشکیل‌دهنده یک پرتفوی بورسی سهام شرکت‌ها است. با وجود اینکه از نظر تئوری، امکان ساخت پرتفوی بدون سهام نیز وجود دارد اما معمولا حداقل ۱۰ درصد یک سبد را سهام شرکت‌ها تشکیل می‌دهد. این دارایی، صاحب خود را مالک بخشی از شرکت می‌کند. هرچه شرکت سودآورتر بوده و عملکرد بهتری از جهات مختلف مانند مدیریت و برنامه‌های آتی داشته باشد، شانس رشد قیمت سهام آن نیز بیشتر است.

ریسک خرید سهام شرکت‌های شناخته‌شده و قدیمی معمولا پایین‌تر از شرکت‌های تازه‌تاسیس یا تازه راه‌یافته به بازار بورس است. بااین‌حال، سرمایه‌گذار ممکن است در طراحی پرتفوی بورسی خود نیم‌نگاهی نیز به آنها داشته باشد تا در صورت رشد سریع و قدرتمند قیمت آنها، بتواند سود خوبی کسب کند. در این صورت تحلیل بنیادی شرکت‌ها به‌صورت دقیق ضروری خواهد بود.

در کشور ما شرکت‌ها با دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار وارد بازار بورس شده و سهام خود را بر اساس قوانین این سازمان منتشر می‌کنند. شرکت‌هایی که هنوز شرایط ورود به بازار بورس را ندارند می‌توانند در بازار فرابورس فعالیت کنند. بازاری که تحت نظارت سازمان بورس است اما به دلیل شرایط آسان‌تر شرکت‌ها برای ورود به آن، ریسک پرتفوی بورسی شما را افزایش می‌دهد.

بورس کالاها

بسیاری از فعالان بورس با قرار دادن انواع کالا در پرتفوی بورسی خود تلاش می‌کنند از سرمایه‌شان در برابر عواملی مانند تورم محافظت کنند. ازجمله مهم‌ترین کالاهای قابل معامله در بورس می‌توان به فلزات گران‌بها (طلا، نقره و غیره)، محصولات صنعتی و معدنی، خودرو، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی اشاره کرد. در بورس ایران، امکان سرمایه‌گذاری در مسکن در قالب طرح خرید فروش متری مسکن نیز امکان‌پذیر شده است.

صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله

صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس (Exchange-traded fund) یا به‌اختصار ETF‌ در واقع نوعی صندوق سرمایه‌گذاری مشترک است؛ با این تفاوت که مانند یک سهام عادی می‌تواند در بورس معامله شود. آنها خود انواع مختلفی مانند صندوق‌های با درآمد ثابت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی، صندوق‌های مختلط، صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی مانند طلا و مسکن و… دارند. علاوه بر این به‌تازگی صندوق‌های ارز دیجیتال نیز به لیست این صندوق‌ها در کشور افزوده شده‌اند. چنین ETF ‌های می‌توانند به‌عنوان یک دارایی با پتانسیل رشد بالا در پرتفوی بورسی شما عمل کنند.

مزیت مهم صندوق‌های سرمایه‌گذاری، تنوع‌بخشی آسان و سریع به پرتفوی بورسی شماست. علاوه بر این، آنها خود با رعایت اصل تخصیص سرمایه به دارایی‌های مختلف، ریسک نسبتا پایینی هم دارند.

اوراق گواهی سپرده بانکی

اوراق گواهی سپرده، نوعی اوراق بهادار است که بانک‌ها یا دیگر نهادهای مالی تحت نظارت بانک مرکزی منتشر می‌کنند. آنها به‌این‌ترتیب اقدام به جذب سرمایه از مردم کرده و در عوض به آنها سودهای ماهانه، سه‌ماهه و غیره می‌پردازند. این اوراق در بورس نیز قابل معامله بوده و می‌توانند به‌عنوان یک دارایی کنترل‌کننده ریسک در پرتفوی بورسی شما عمل کنند. سررسید آنها نیز از یک‌ماهه تا چندساله متغیر است.

دیگر اوراق بهادار

سهام و اوراق سپرده بانکی که قبلا از آنها یاد کردیم، خود نوعی اوراق بهادار هستند. علاوه بر اینها، انواع دیگری از اوراق بهادار نیز هستند که می‌توانید در پرتفوی بورسی خود آنها را بگنجانید. مهم‌ترین آنها عبارتند از:

·   اوراق خزا

·   اوراق قرضه

·   اوراق صکوک

·   اوراق مشتقه

·   اوراق مزارعه

انواع پرتفوی بورسی

بر اساس میزان ریسک‌پذیری، اهداف مالی، نوع دارایی‌ها و غیره پرتفوی بورسی خود به انواع دیگری تقسیم می‌شود. اصلی‌ترین آنها عبارتند از:

·   پرتفوی تهاجمی یا Aggressive: در این پرتفوی بورسی، تمرکز بر کسب سود از نوسانات و دارایی‌های با پتانسیل رشد است. سهام شرکت‌ها، ETF ها، کالاها و اوراق قرضه شرکتی نقش مهمی در این سبدها دارند.

·   پرتفوی بورسی تدافعی یا Defensive: که در آن وزن دارایی‌های با ریسک اندک، مانند اوراق قرضه دولتی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک کم‌ریسک، سپرده‌های بانکی و غیره نسبت به سهام، کالاها یا ETF‌ ها بیشتر است.

·   پرتفوی بورسی درآمدی یا Income Portfolio: در طراحی چنین سبدی بر دارایی‌هایی تمرکز می‌شود که فارغ از وضعیت بازار، یک جریان درآمد ثابت را تضمین می‌کنند. اوراق قرضه، برخی از انواع سهام و برخی صندوق‌های مشترک، نمونه‌هایی از آنها هستند.

هر یک از این سه پرتفوی بورسی نیز می‌توانند خود شامل انواع دیگری شوند. به‌عنوان مثال، برخی صندوق‌های تهاجمی بسیار ریسک‌پذیرتر بوده و تنها به دنبال سهام شرکت‌های تازه‌تاسیس، طرح‌های IPO یا حتی ETF‌‌ های اهرم‌دار می‌روند. در عوض، یک پرتفوی بورسی تدافعی نیز می‌توانند تماما بر اوراق قرضه متمرکز بوده یا تا ۵۰ درصد از وزن خود را به دیگر دارایی‌ها نیز اختصاص دهد.

فرآیند مدیریت پورتفولیوی بورسی

طراحی و مدیریت یک پرتفوی بورسی، فرآیندی تخصصی است که لازم است به کارشناسان و مدیران حرفه‌ای این حوزه سپرده شود. آنها با توجه به میزان سرمایه، ریسک‌پذیری، انتظارات، شرایط بازار، زمان‌بندی مشتری برای دستیابی به اهداف، وضعیت هر یک از دارایی‌ها و غیره گزینش دارایی‌ها و وزن‌دهی به هر یک را در پورتفولیوی شما انجام می‌دهند. به‌طور معمول در مقاطعی که وضعیت بازار بورس و شرایط اقتصادی کشور بهتر است، ریسک‌پذیری مدیران و سرمایه‌گذاران نیز در انتخاب دارایی‌ها بیشتر می‌شود.

مدیران پورتفولیو در ادامه، عملکرد کلی سبد و هر یک از دارایی‌ها را دنبال کرده و با در نظر گرفتن شاخص‌های مربوط به سود و زیان، آن را متعادل یا اصطلاحا بالانس می‌کنند. آنها به شیوه‌ها و ابزارهای مدیریت ریسک نیز مسلط بوده و در آخر، گزارش عملکردی خود را به مشتریان‌شان ارائه می‌دهند.

سخن آخر؛

ورود به بازار بورس نیازمند برنامه‌ریزی و مدیریت ریسک است. یکی از مهم‌ترین استراتژی‌هایی که برای این منظور در اختیار دارید، طراحی یک پرتفوی بورسی اصولی مطابق با اهداف و وضعیت بازار است. برای این منظور، توصیه می‌کنیم از مشاوره‌ها و خدمات شرکت‌های متخصص در مدیریت پورتفولیو بهره برده و ریسک سرمایه‌گذاری خود را با رعایت اصل تنوع‌بخشی به حداقل برسانید.