مدیریت نقدینگی و راهکارهای بهبود نظام بانکی در ایران

از منظر آقای سیدرضا راستی الحسینی، کارشناس مسائل پولی و بانکی، دانشجوی دکتری مدیریت مالی گرایش بین‌الملل، معاون استان قم بانک قرض‌الحسنه مهر ایران 

اقتصاد ایران طی دهه‌های گذشته همواره با چالش‌های فراوانی مواجه بوده که یکی از اصلی‌ترین آنها، وابستگی به نفت و نوسانات ناشی از تغییرات قیمت جهانی آن است. از سوی دیگر، در نظام بانکی کشور نیز مشکلاتی وجود دارد که به طور خاص، شامل کمبود نقدینگی، ناترازی‌های بانکی و پیچیدگی‌های مربوط به سیاست‌گذاری‌های مالی می‌شود. با توجه به نیاز به بهبود مدیریت نقدینگی و کنترل تورم در شرایط اقتصادی فعلی، به نظر می‌رسد که راهکارهایی همچون تقویت نظام تسهیلات بانکی، اصلاح قوانین وثیقه‌گذاری و توجه به روش‌های نوین تأمین مالی می‌تواند به برون‌رفت از این وضعیت کمک کند.

بررسی شرایط فعلی نقدینگی در نظام بانکی ایران

نقدینگی به عنوان یکی از عناصر اصلی سیستم بانکی و مالی، نقش بسیار مهمی در تعیین سلامت و پایداری اقتصاد دارد. در حال حاضر، افزایش نرخ تورم و کمبود نقدینگی در بسیاری از بخش‌های اقتصادی ایران مشکلات قابل توجهی را به وجود آورده است. سیاست‌های بانک مرکزی برای کنترل تورم منجر به کاهش حجم تسهیلات بانکی و محدودیت در تأمین منابع مالی برای بانک‌ها شده است. همچنین، مدیریت ناترازی‌های بانکی به دلیل عدم هماهنگی بین سیاست‌های مالی و نیازهای اقتصادی کشور، به یک چالش جدی تبدیل شده است.

یکی از پیشنهاداتی که می‌تواند به مدیریت بهتر نقدینگی کمک کند، اجرای طرح‌های تسهیلاتی هدفمند است که هم‌اکنون در برخی موارد مانند سامانه‌های وام ازدواج و فرزندآوری موفقیت‌آمیز بوده‌اند. این سامانه‌ها می‌توانند به عنوان مدلی برای تخصیص و مدیریت وام‌های تکلیفی به سایر حوزه‌ها نیز استفاده شوند. به‌عنوان مثال، ایجاد سامانه‌های مشابه برای تخصیص وام‌های خرد به بخش‌های کلیدی اقتصادی می‌تواند به کاهش ناترازی‌های بانکی و رشد نقدینگی کمک کند.

نقش سامانه‌های آنلاین در مدیریت تسهیلات و نقدینگی

یکی از نوآوری‌های مهم در نظام بانکی جهانی، استفاده از سامانه‌های آنلاین و فناوری‌های نوین برای مدیریت بهتر تسهیلات و نقدینگی است. در این راستا، سامانه‌های آنلاین پرداخت وام، به ویژه در بخش‌های تکلیفی همچون وام ازدواج و فرزندآوری، می‌توانند از مهمترین ابزارهای کنترل نقدینگی و بهبود تخصیص منابع باشند.

سیدرضا راستی الحسینی به عنوان یکی از کارشناسان بانکی، بر این باور است که سامانه‌های آنلاین بانکی که تحت نظارت بانک مرکزی و با حمایت دولت و نهادهای تولیدی ایجاد می‌شوند، می‌توانند به صورت هدفمند منابع مالی را به بخش‌های مورد نیاز جامعه اختصاص دهند. این سامانه‌ها نه تنها از نظر شفافیت و کارآیی تخصیص منابع اهمیت دارند، بلکه به دولت‌ها و بانک‌ها امکان می‌دهند که از نشت نقدینگی به بازارهای غیرمولد و تورم‌زا جلوگیری کنند.

یکی از پیشنهادات مهم در این حوزه، توسعه طرح‌های حمایتی ویژه‌ای است که با استفاده از سامانه‌های آنلاین، ضمن تخصیص وام به زوجین یا افراد نیازمند، به شکل‌های غیرنقدی نیز اجرا شود. به عنوان مثال، ارائه بسته‌های حمایتی در قالب یارانه‌های دولتی به تولیدکنندگان داخلی یا عرضه‌کنندگان معتبر کالا و خدمات می‌تواند در حمایت از تولید داخلی و اشتغال پایدار مؤثر باشد.

 کنترل تورم از طریق بهینه‌سازی تسهیلات بانکی

بانک مرکزی ایران طی سال‌های اخیر سیاست‌های کنترل تورم را از طریق محدودیت در پرداخت تسهیلات و کنترل ترازنامه بانک‌ها دنبال کرده است. اگرچه این سیاست‌ها به کاهش نرخ تورم کمک کرده‌اند، اما در عین حال منجر به کمبود منابع مالی در بخش‌های کلیدی اقتصادی شده‌اند. بنابراین، چالش اصلی در اینجاست که چگونه می‌توان میان کنترل تورم و تخصیص مناسب منابع مالی به بنگاه‌های اقتصادی تعادل برقرار کرد.

آقای راستی الحسینی بر این باور است که تنظیم دقیق سیاست‌های تسهیلاتی و استفاده از مدل‌های نوین تأمین مالی می‌تواند یکی از راهکارهای اساسی برای حل این مشکل باشد. به عنوان مثال، ارائه بسته‌های حمایتی با قیمت‌های منصفانه برای کالاهای مصرفی زوجین یا وام‌گیرندگان خرد می‌تواند به عنوان یک راه‌حل پایدار مطرح شود. علاوه بر این، طرح‌های لیزینگ که در آنها قیمت کالا یا خدمات با قیمت نقدی تفاوت چندانی نداشته باشد، می‌تواند جذابیت بیشتری برای متقاضیان وام ایجاد کند.

اصلاح نظام وثیقه‌گذاری و تسهیل فرآیند دریافت تسهیلات خرد

یکی از مشکلات جدی که بانک‌های ایرانی با آن روبرو هستند، پیچیدگی‌های مربوط به اخذ وثایق و تضامین برای تسهیلات خرد است. برخی از بانک‌ها با وجود بخشنامه‌های صادره توسط بانک مرکزی، هنوز روش‌های قدیمی و غیرمنعطفی برای دریافت وثیقه و تضامین از متقاضیان تسهیلات به کار می‌برند. این امر باعث شده است که دسترسی بسیاری از افراد به وام‌های خرد محدود شود و به نوبه خود مشکلاتی همچون کاهش تقاضا برای تسهیلات و افزایش نرخ بهره بانکی را به دنبال داشته باشد.

آقای سیدرضا راستی الحسینی معتقد است که بازنگری در بخشنامه‌های مربوط به وثایق و تضامین باید در اولویت قرار گیرد. ایجاد سیستم‌های جدید و انعطاف‌پذیر برای تأمین وثایق و تضامین بر اساس نوع وام و شرایط متقاضی، می‌تواند به بهبود دسترسی مردم به تسهیلات بانکی کمک کند. همچنین، اجرای قوانین حمایت از مصرف‌کنندگان در بخش تضامین و وثایق، گامی مؤثر در جهت شفافیت بیشتر نظام بانکی و حمایت از حقوق مشتریان خواهد بود.

نیاز به ایجاد اکو سیستم تأمین مالی واحد

یکی دیگر از پیشنهادات آقای راستی الحسینی، ایجاد اکو سیستم تأمین مالی واحد زیر نظر بانک مرکزی و واحدهای نظارتی است. این اکو سیستم می‌تواند به‌صورت سه‌گانه بر اساس معیارهای مختلف، همچون معدل حساب متقاضی و حجم رشد منابع و تراز دارایی‌های بانک‌ها، به تخصیص منابع بپردازد. از طریق این سیستم، منابع مالی به‌صورت دقیق‌تر و کارآمدتری به بنگاه‌های کوچک و متوسط اختصاص می‌یابد.

این سیستم ملی با کنترل دقیق حجم نقدینگی و نظارت بر سیاست‌های تسهیلاتی بانک‌ها، از نشت نقدینگی به بازارهای غیرمولد جلوگیری کرده و به مهار تورم کمک می‌کند. در عین حال، این سیستم می‌تواند به افزایش سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد اقتصادی کمک کرده و زمینه‌ساز ایجاد اشتغال و بهبود تولید داخلی باشد.

ناترازی انرژی و تأثیر آن بر بنگاه‌های اقتصادی

یکی دیگر از چالش‌های اساسی که اقتصاد ایران با آن روبروست، ناترازی انرژی به‌ویژه در تابستان و زمستان است. قطعی‌های مکرر برق و گاز در این فصول، ضربات شدیدی به بنگاه‌های اقتصادی وارد کرده و منجر به کاهش تولید، خرابی تجهیزات و افزایش بیکاری شده است.

آقای راستی الحسینی معتقد است که سرمایه‌گذاری در توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و آبی یکی از بهترین راهکارها برای حل این مشکل است. با حمایت دولت و بانک‌ها و ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت به شرکت‌های مجری، کشور می‌تواند در مسیر توسعه پایدار و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی گام بردارد. علاوه بر این، تأمین مالی پروژه‌های تولید انرژی‌های تجدیدپذیر از طریق بازارهای سرمایه‌گذاری خرد مانند بورس، طلا و سکه، می‌تواند به جذب سرمایه‌های بیشتر و کاهش فشار بر منابع مالی بانک‌ها کمک کند.

حرکت به سمت اصلاح نظام بانکی و مدیریت بهتر نقدینگی در ایران یک ضرورت حیاتی است. با توجه به چالش‌های موجود، به‌ویژه در حوزه نقدینگی، کنترل تورم و ناترازی‌های بانکی، راهکارهایی همچون توسعه سامانه‌های آنلاین تسهیلاتی، اصلاح نظام وثیقه‌گذاری، ایجاد اکو سیستم تأمین مالی واحد و حمایت از پروژه‌های تولید انرژی تجدیدپذیر، می‌توانند به بهبود وضعیت فعلی کمک کنند.

به گزارش صنعت مالی، در نهایت، همانطور که آقای سیدرضا راستی الحسینی به درستی تأکید دارد، سیاست‌گذاری‌های بانکی و مالی باید به گونه‌ای باشد که منابع مالی به صورت هدفمند و بهینه به بخش‌های مولد اقتصادی اختصاص یابند و از نشت نقدینگی به بازارهای غیرمولد جلوگیری شود.

بیشتر بخوانید 

• برنامه‌های همتی برای حذف قیمت‌گذاری دستوری و عدم مداخله دولت در بازار سرمایه