به گزارش صنعت مالی، اگر به شما بگویند می‌توانید سهمی از یک میدان گاز ایران، یک کارخانه فولاد یا حتی یک اثر هنری ملی را تنها با یک کلیک بخرید، چه واکنشی خواهید داشت؟ این دیگر یک سناریوی علمی-تخیلی نیست؛ این تحول توکن‌سازی در اقتصاد ایران است.
اکنون ایران در حال تبدیل دارایی‌های راکد خود به نقدشوندگی و جذب نقدینگی داخلی با استفاده از توکن است. اما آیا می‌دانید توکن چیست؟
توکن در دنیای بلاکچین نشانه ی دیجیتالی است که نشانگر مالکیت و حق استفاده از چیزی در دنیای واقعی است. توکن در اصل یک سهم را نشان دهنده‌است دقیقا مانند خرید سهام یک شرکت بورسی و هر سهم یک توکن است که این توکن‌ها در شبکه بلاکچین ثبت خواهند شد که امن و شفاف هستند.
توکن دارایی چیست؟
توکن دارایی (Asset Tokenization) فرآیند تبدیل حقوق مالکیت یک دارایی فیزیکی یا دیجیتال به یک توکن دیجیتال روی یک بلاک چین است. در واقع، این کار دارایی شما را به “سهام” دیجیتالی قابل معامله تبدیل می‌کند.
برای اینکه این مفهوم را بیشتر ساده کنیم می‌توان گفت توکن دارایی پشتوانه یک دارایی واقعی است. برای مثال اگر ساختمانی 10 میلیارد تومان هست وقتی این ساختمان به 100 هزار توکن تقسیم شود، هر فرد با خرید هر سهم میتواند مالک جزئی از آن ساختمان باشد.
نزدیک‌ترین و رسمی‌ترین نمونه به توکن‌سازی داراییدر ایران، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با دارایی زیربنایی (صندوق‌های زمین و ساختمان) است که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار نظارت می‌شوند. اگرچه این صندوق‌ها به طور کامل از فناوری بلاکچین استفاده نمی‌کنند، اما از نظر مفهومی بسیار شبیه به توکن‌سازی عمل می‌کنند.
توکن سازی املاک و مستغلات چیست؟
اما در تعریف توکن‌سازی املاک می توان گفت، فرآیند تبدیل مالکیت یک ملک (مانند یک آپارتمان، ویلا یا زمین) به توکن‌های دیجیتالی قابل معامله روی یک پلتفرم بلاکچین است.
در این روش، ارزش ملک به واحدهای کوچک و برابر تقسیم شده و هر واحد به صورت یک توکن دیجیتال در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد.
برای مثال وقتی یک ساختمان یا یک ملک را به توکن دیجیتال که در شبکه بلاکچین قابل معامله است، تبدیل کنیم ، در اصل به جای این که یک فرد بخواهد ساختمانی را مالک شود، مالکیت آن بین هزاران نفر تقسیم خواهد شد که هرکدام با خرید هر سهم مالک آن ساختمان‌اند. در واقع هر توکن میتواند نشانگر مالکیت و نشانگر درصد مشخصی حق بهره برداری از آن ملک یا هر دارایی واقعی است.
البته در حال حاضر هیچ نمونه عملی و رسمی از توکن‌سازی املاک در ایران که به مرحله اجرا و عرضه عمومی رسیده باشد، وجود ندارد و این مفهوم هنوز در مرحله مطالعه، بررسی فنی و تدوین مقررات است. با این حال صندوق‌های زمین و ساختمان در بورس ایده توکن‌سازی را در قالب سنتی‌تر خود اجرا می‌کنند.
تاریخچه ی توکن سازی
با رشد رمز ارزها در سال 2010 ایده توکن سازی شکل گرفت ابتدا هدف ، تنها توکن سازی ارزها بود اما از سال 2017 مفهوم توکن سازی دارایی‌های واقعی فراگیر شد.
از اولین کشورها و پیشگامان توکن سازی دارایی‌های واقعی،کشور آمریکا را می‌توان نام برد اما بعد ها از سال 2020 با رشد فناوری بلاکچین ( مثل اتریوم ) پلتفرم و سایت‌های زیادی برای توکن سازی دارایی راه اندازی شد و اکنون کشور هایی مانند سوئیس و امارات در حال تنظیم قانون برای این بازار هستند. به طوری که توکن‌سازی دیگر یک ترند تکنولوژیک نیست، بلکه یک استراتژی اقتصادی مبدل شده‌است.
مزایا و معایب توکن سازی در اقتصاد ایران
کارشناسان بر این باورند که توکن سازی با مزایا و معایبی در اقتصاد ایران همراه هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند .
یکی از مزایای توکن‌سازی در اقتصاد ایران، افزایش نقدشوندگی دارایی‌ها است. بسیاری از دارایی‌ها در ایران (مانند املاک، آثار هنری یا طرح‌های صنعتی) نقدشوندگی پایینی دارند.
در این شرایط توکن‌سازی میتواند این دارایی‌ها را به واحدهای کوچک‌تر تقسیم کند و خرید و فروش آنها را آسان‌تر کند.
در عین حال با توکن‌سازی، افراد با سرمایه‌های کوچک نیز می‌توانند در دارایی‌های با ارزش بالا (مانند یک مجتمع تجاری یا یک طرح صنعتی) سرمایه‌گذاری کنند.
این درحالی است که استفاده از بلاکچین میتواند شفافیت معاملات را افزایش دهد و از طریق ثبت غیرمتمرکز تراکنش‌ها، امکان تقلب و فساد را کاهش دهد. همچنین حذف واسطه‌ها در فرآیند خرید و فروش دارایی‌ها و کاهش هزینه‌های معاملاتی را به دنبال دارد.
یکی دیگر از مزایای توکن‌سازی جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. توکن‌سازی میتواند زمینه را برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کند، چرا که سرمایه‌گذاری از طریق توکن‌های دیجیتال میتواند با موانع کمتری نسبت به روش‌های سنتی مواجه شود.
با استفاده از این روش شرکت‌ها و استارتاپ‌ها نیز می‌توانند از طریق عرضه اولیه توکن (ITO) به جای روش‌های سنتی تأمین مالی، سرمایه مورد نیاز خود را جمع‌آوری کنند.
با این حال توکن‌سازی در ایران هم اکنون با چالش های زیادی روبرو است که بایستی رفع شود. در حال حاضر، قوانین جامع و شفافی در مورد توکن‌سازی و استفاده از بلاکچین در ایران وجود ندارد.
این عدم قطعیت حقوقی میتواند مانع بزرگی برای توسعه توکن‌سازی باشد. همچنین با توجه به نوسانات بالای بازار ارزهای دیجیتال و همچنین نرخ ارز در ایران، ارزش توکن‌ها ممکن است با نوسانات شدیدی مواجه شود.
در این میان کارشناسان بر این باورند که برای بهره‌برداری از مزایای توکن‌سازی، ایران نیازمند تدوین قوانین شفاف، توسعه زیرساخت‌های فنی و افزایش آگاهی عمومی در این زمینه است.
تجربه موفق سوئیس نشان می‌دهد که وجود قوانین روشن، جذب سرمایه و نوآوری را به همراه دارد.
همچنین تجربیات مرکز مالی دیجیتال آسیا در سنگاپور نیز نمونه‌ای برای این اقدام به شمار می‌رود. سنگاپور با نگاهی مثبت به فناوری، مجوزهای رسمی برای پلتفرم‌های عرضه توکن (STO) صادر کرد.
پروژه «نگهبان» یک ابتکار صنعتی است که با بانک‌های بزرگ مانند «J.P. Morgan» همکاری می‌کند تا توکن‌سازی دارایی‌هایی مانند اوراق قرضه، ارزهای دیجیتال سپرده شده و صندوق‌های سرمایه‌گذاری را در یک محیط کنترل‌شده آزمایش کند.
در حقیقت ایجاد “فضای آزمایشی نظارتی” (Regulatory Sandbox) در سنگاپور این امکان به نهادهای مالی و فناوری‌ها می‌دهد تا نوآوری‌های خود را تحت نظارت مقامات و بدون بار regulational کامل آزمایش کنند و این می تواند تجربه موفقی برای ایران باشد.
از دیگر نکاتی که می توان در کشورهای دیگر مشاهده کرد تلاش دبی برای تبدیل شدن به پایتخت بلاکچین جهان است.
دبی» و «ابوظبی» با پروژه‌هایی مانند «Dubai International Financial Centre (DIFC)» و قوانین پیشرو در «ADGM» (ابوظبی) استراتژی جامع بلاکچین خود را اعلام کرده و مقررات خاصی برای توکن‌ها و ارزهای دیجیتال در مراکز مالی خود (DIFC و ADGM) وضع کرده است.
این مراکز به عنوان منطقه‌های آزاد، قوانین مدرن و جذابی برای کسب‌وکارهای بین‌المللی حوزه دارایی‌های دیجیتال ایجاد کرده‌اند و ایران نیز می توان از مناطق آزاد خود (مانند کیش و قشم) برای تست قوانین پیشرفته توکن‌سازی و جذب سرمایه‌گذار خارجی استفاده کند.
و در نهایت در امریکا تجربه موفق پروژه‌هایی مانند «RealT»(توکن‌سازی املاک) و پلتفرم‌های معاملاتی مانند «Coinbase».
قابل توجه هستند.
RealT به سرمایه‌گذاران خرد این امکان را می‌دهد که با خرید توکن، مالکیت جزئی از املاک واقعی در ایالات متحده را به دست آورند و سود اجاره را به صورت خودکار دریافت کنند.
این مدل، نقدشوندگی یک دارایی سنتی را به شدت افزایش داده است و ایران نیز می تواند با تمرکز بر روی دارایی‌های ملموس خود توکن‌سازی املاک و مستغلات مرا شروع کند چرا که بازار غیرنقدی املاک یکی از مشکلات بزرگ اقتصادی است.
در نهایت این تجربیات نشان می‌دهند که توکن‌سازی یک روند گذرا نیست، بلکه یک تحول ساختاری در سیستم مالی جهانی است. ایران با درس‌گیری از این مدل‌ها و تطبیق آن با شرایط داخلی، میتواند از این قافله عقب نماند.
