احمد توکلی؛ مردی که دیده‌بان شفافیت و عدالت شد | مروری بر زندگی و سوابق

به گزارش صنعت مالی، احمد توکلی در سال ۱۳۳۰ در بهشهر مازندران دیده به جهان گشود. پدربزرگ او از تجار اصفهان بود که با سقوط تزاری‌ها و وقوع انقلاب بلشویکی، به شمال ایران مهاجرت کرده بود. خانواده توکلی ریشه‌ای مذهبی و با سابقه‌ای اقتصادی داشتند.

توکلی در سال ۱۳۴۸ تحصیل در رشته مهندسی برق دانشگاه پهلوی (شیراز امروزی) را آغاز کرد، اما در سال ۱۳۵۰ به علت فعالیت‌های ضد رژیم پهلوی از دانشگاه اخراج شد.
او از همان سال‌های نخست دانشجویی، در اعتصاب‌ها، پخش اعلامیه‌ها و برهم‌زدن مراسم‌های رسمی نقش فعالی داشت. چند بار توسط ساواک بازداشت شد و در مجموع حدود ۲ سال زندانی بود.
در زندان با سازمان مجاهدین خلق آشنا شد، اما پس از شناخت انحرافات ایدئولوژیک آنان، از ادامه همکاری با این گروه کناره‌گیری کرد.

با پیروزی انقلاب اسلامی، توکلی مسئولیت‌هایی چون ریاست شهربانی، ریاست کمیته انقلاب و دادستانی بهشهر را بر عهده گرفت.
او سپس به مجلس اول راه یافت و به‌عنوان عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی فعالیت کرد. در دولت شهید رجایی به عنوان وزیر کار معرفی شد و بعدها در کابینه میرحسین موسوی همان سمت را بر عهده گرفت. پس از مدتی به دلیل اختلافات مبنایی در سیاست‌گذاری اقتصادی، از دولت استعفا داد.

توکلی پس از خروج از کابینه، ابتدا مشاور اقتصادی مرتضی نبوی شد و با کمک او روزنامه «رسالت» را راه‌اندازی کرد.
در سال ۱۳۷۶ نیز روزنامه «فردا» را تأسیس کرد که تجربه‌ای متفاوت و مستقل در عرصه رسانه بود، اما به دلیل عدم وابستگی به قدرت، با مشکلات مالی مواجه شد و تعطیل گردید.
در سال ۱۳۸۵، وب‌سایت «الف» را راه‌اندازی کرد که به یکی از پایگاه‌های پرمخاطب اصولگرای منتقد تبدیل شد.

توکلی در سال ۱۳۶۸ به دانشگاه بازگشت و تحصیلات خود را در رشته اقتصاد پی گرفت.
در سال ۱۳۷۵، موفق به اخذ دکترای اقتصاد از دانشگاه ناتینگهام انگلستان شد. پایان‌نامه دکترای او به موضوع تورم در اقتصاد ایران در بازه ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۰ اختصاص داشت.

او سه بار در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد: در سال‌های ۱۳۷۲، ۱۳۸۰ و ۱۳۸۴. در دو انتخابات اول، رقیب اصلی هاشمی رفسنجانی و خاتمی بود و در هر دو، دوم شد. در انتخابات ۱۳۸۴ به نفع قالیباف کنار رفت، اما از احمدی‌نژاد حمایت کرد؛ حمایتی که بعدها با انتقادهای جدی توأم شد.
از سال ۱۳۸۳، برای سه دوره پیاپی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی بود و ریاست مرکز پژوهش‌های مجلس را نیز بر عهده داشت.

در سال ۱۳۹۴، توکلی با راه‌اندازی سازمان مردم‌نهاد «دیده‌بان شفافیت و عدالت»، مبارزه با فساد را ساختارمند و فراتر از سیاست پی گرفت. این نهاد به پرونده‌های متعددی ورود کرد؛ از زمین‌خواری مأموران امنیتی در قزوین تا تخلفات مربوط به زمین‌های منطقه ازگل تهران.

با وجود تعلق به جریان اصولگرا، توکلی همواره صدایی مستقل و نقاد در ساختار قدرت بود. او هم اصلاح‌طلبان را به لیبرالیسم اقتصادی متهم می‌کرد و هم اصولگرایان را به فسادپذیری و رانت‌خواری.
در مصاحبه‌ای گفته بود: «آقای خاتمی همان سیاست‌های اقتصادی دولت هاشمی را با زبان تئوریک و فرهنگی ادامه داد که به حذف دین از عرصه حکمرانی منجر می‌شد.»

با وجود ابتلا به بیماری‌های متعدد، توکلی تا واپسین لحظات زندگی فعال ماند. نامه‌نگاری، افشاگری، و مطالبه‌گری او ادامه داشت.
او در سال ۱۳۹۶ به عنوان عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد و تا پایان عمر، مدیریت دیده‌بان شفافیت و عدالت را حفظ کرد.
در مردادماه ۱۴۰۴، احمد توکلی درگذشت و ایران یکی از چهره‌های متفاوت و پیگیر خود در عرصه عدالت و شفافیت را از دست داد.

در نهایت احمد توکلی را می‌توان وجدان بیدار بخشی از حاکمیت دانست؛ فردی که مسیر خود را نه بر اساس منافع گروهی، بلکه با تکیه بر اصولی چون عدالت، شفافیت، و حمایت از محرومان انتخاب کرد. او میراثی گرانبها از مطالبه‌گری مستقل و مبارزه با فساد برای تاریخ سیاسی ایران برجای گذاشت.