معافیت طرح زوج و فرد برای خودروهای برقی: مشوق زیستمحیطی یا امتیاز طبقاتی؟
انتشار اخباری مبنی بر اعطای معافیت طرح زوج و فرد به خودروهای برقی و هیبریدی پرسشهایی را پیرامون عدالت اجتماعی و اینکه کدام طبقه جامعه قادر به خرید این نوع خودرو ها هستند ، در میان مردم بخصوص در کلان شهره فعال کردهاست.
به گزارش خبرنگار صنعت مالی، در مسیر تحقق شهری پایدار و با هوای پاک، سیاستگذاریها غالباً با چالشی دوگانه روبهرو هستند: چگونگی توازن میان اهداف بلندمدت زیستمحیطی و عدالت کوتاهمدت اجتماعی.
یکی از مصادیق بارز این توازن، معافیت خودروهای برقی و هیبریدی از محدودیتهای ترافیکی سنتی پایتخت است.
این اقدام، هرچند با نیت ترویج حملونقل پاک صورت گرفته، اما در عمل به دلیل ساختار طبقاتی بازار این خودروها، زنگ خطر ایجاد یک مزیت طبقاتی جدید در دسترسی به زیرساختهای شهری را به صدا درآوردهاست.
قیمت خودروهای پاک در برابر درآمد متوسط
چالش اصلی، قیمت سرسامآور این خودروهاست.
خرید این تکنولوژیها در حال حاضر عملاً یک امتیاز مالی محسوب میشود. نگاهی به قیمتهای فعلی خودروهای هیبریدی و برقی در ایران، نشان می دهد که خریداران این خودروها عمدتاً در یکی از گروههای زیر قرار میگیرند:
اول طبقه متوسط به بالا و ثروتمندان شهری ، دوم شرکتها و سازمانهای دولتی/نیمهدولتی
دلیل این امر آن است که قیمت این خودروها معمولاً از ۱ تا ۳ میلیارد تومان به بالا است و به جز برخی از وزارتخانهها، شهرداریها یا شرکتهای بزرگ (مانند بانکها) که برای نوسازی ناوگان خود یا اجرای پروژههای زیستمحیطی اقدام به خرید میکنند و به احتمال زیاد پول مورد نیاز برای خرید این خودرو ها از محل بودجههای خاص یا پروژههای کلان تأمین مالی شود.
نگاهی به قیمت و نمونه خودروها (بر اساس بازار ایران در سال ۱۴۰۳) گواهی بر این ادعاست :
خودروهای هیبریدی:
-
تویوتا پریوس (نسلهای قدیمتر): قیمت حدود ۱.۲ تا ۱.۸ میلیارد تومان (بسته به مدل و سال).
-
تویوتا کرولا کراس هیبرید: حدود ۱.۵ تا ۲ میلیارد تومان.
-
هیوندای سوناتا هیبرید: حدود ۱.۶ تا ۲ میلیارد تومان.
-
کسید اکس۳ هیبرید (چینی): قیمت حدود ۱ تا ۱.۳ میلیارد تومان (جزو مقرونبهصرفهترها).
خودروهای تمامبرقی:
-
تسلا مدل ۳: قیمت حدود ۲.۵ تا ۳.۵ میلیارد تومان (بسته به سال و شرایط).
-
تسلا مدل Y: قیمت حدود ۳ تا ۴ میلیارد تومان.
-
MG4 (چینی): حدود ۱.۸ تا ۲.۲ میلیارد تومان.
-
ژئومتری C (برند زیرمجموعه جیلی): حدود ۱.۵ تا ۲ میلیارد تومان.
خودروهای برقی ایرانی (عمدتاً تجاری یا کوچک):
-
سایپا تارا الکتریک: حدود ۸۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان (برای مصارف محدود شهری).
-
خودروهای برقی سنگین (مانند وانتهای برقی): عمدتاً خریداران سازمانی دارند.
دستاورد محیط زیستی یا تشدید نابرابری شهری؟
با توجه به این موضوع این بخش به چالش عدالت میپردازد که چگونه برخی از تصمیم گیریها بدون توجه به واقعیات جامعه و برای رفع تکلیف از سوی مسئولان برای مردم اتخاذ می شود.
در اینکه بگویم مردم از این نوع خودرو ها استفاده کنند حرفی نیست اما چالشهای متعددی برای خریداران این نوع خودروها وجود دارد که از جمله می توان به نبود تسهیلات بانکی مناسب، هزینه تعمیر و نگهداری بالا و خدمات پس از فروش محدود و نبود دستگاه های شارژ سریع در بسیاری از مناطق می توان اشاره کرد.
ارائه راه حلی ساده برای ترکیبی پیچیده
باید در نظر داشت که آلودگی هوای تهران ناشی از ترکیب پیچیدهای از عوامل طبیعی و انسانی است و راه حلهای ساده و دمدستی مشکل را حل نمیکند.
وجود خودروهای شخصی فرسوده، موتورسیکلتهای آلاینده، اتوبوسها، کامیونها و مینیبوسهای دیزلی قدیمیو ناوگان حملونقل عمومی و باری اغلب فرسوده و آلودهکننده، کارخانهها و صنایع اطراف تهران، استفاده از مازوت (سوخت کثیف) در برخی صنایع یا نیروگاهها در فصل سرد از یک سو و از سوی دیگر توپوگرافی (چالهای بودن تهران)، وارونگی دمایی (اینورژن) به ویژه در پاییز و زمستان شکی هوا و نبود بادهای شدید باعث آلودگی و ماندگاری آلایندهها در هوای این شهر میشود.
از سوی دیگر اگرچه کیفیت بنزین در سالهای اخیر بهبود یافته، اما هنوز برخی آلایندهها مانند بنزن و آروماتیکها در آن بالا است و استفاده از گازوئیل با گوگرد بالا در ناوگان سنگین این آلودگی را تشدید میکند.
در عین حال مدیریت ناکارآمد شهری و ضعف قوانین ، نبود سیستم حملونقل عمومی گسترده و کارآمد، فقدان برنامه یکپارچه برای کاهش ترافیک و ضعف در نظارت بر معاینه فنی خودروها و صنایع آلاینده نیز از جمله دلایل حل نشدن این مشکل است.
نباید فراموش کنیم که تهران از تراکم بالای جمعیت (بیش از ۹ میلیون نفر در شهر و ۱۵ میلیون در کلانشهر) برخوردار بوده و اافزایش مصرف انرژی و تولید پسماند در این شهر خود یک مسئله مهم و قابل توجه در برنامه ریزی برای رفع مشکل آلودگی هوای این شهر است .
کارشناسن بر این باورند که مسئله نیازمند اراده جدی و سرمایهگذاری کلان با با ارائه مشوقهای مالیاست و آلودگی هوای تهران یک بحران ساختاری بوده که حل آن نیازمند عزم ملی، برنامهریزی بلندمدت و تغییر الگوی توسعه شهری است.
بنابراین از منظر منتقدان معتقدند که حذف محدودیت تردد صرفاً برای گروهی با قدرت خرید بالا، تبعیض جدیدی در دسترسی به زیرساختهای شهری ایجاد میکند. هر چند این مشوقها کوتاهمدت و برای تسریع پذیرش تکنولوژی پاک در جامعه باشد.
اگر هدف واقعی، کاهش آلودگی است، باید سیاستهای فراگیر و عادلانهتری طراحی شود که: