بازار بورس ایران در پیچ تاریخی؛ بدون «رفع تحریم‌ها» و «کاهش ریسک‌های سیاسی» رونق محقق نمی‌شود
مسعود دانشمند، کارشناس اقتصادی، تأکید کرد که مشکلات بورس ایران ریشه در ریسک‌های سیاسی و تحریم‌ها دارد و هرگونه اقدام داخلی حتی توسط رؤسای سازمان بورس نیز بدون بازگشت ایران به اقتصاد جهانی اثرگذاری بلندمدت نخواهد داشت.
بازار بورس ایران طی سال‌ها به ویژه هفته‌های اخیر و پس از جنگ 12 روزه با نوسانات شدید و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران روبه‌رو بوده است؛ نوساناتی که ریشه در مشکلات ساختاری داخلی و تأثیر تحریم‌ها و ریسک‌های سیاسی بین‌المللی دارد. کارشناسان اقتصادی بارها تأکید کرده‌اند که تلاش‌های داخلی، از جمله تغییر مدیریت سازمان بورس یا اصلاح مقررات، بدون کاهش ریسک‌های سیاسی و بازگشت ایران به اقتصاد جهانی نمی‌تواند رونق پایدار ایجاد کند.
مسعود دانشمند، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با صنعت مالی، وضعیت فعلی بازار را پیچیده و چندلایه توصیف کرد و افزود که مشکلات ساختاری داخلی و تأثیر تحریم‌ها و نااطمینانی‌های بین‌المللی، مهم‌ترین دلایل این بی‌اعتمادی و نوسانات هستند.
وی گفت: چالش‌های بورس را می‌توان به دو دسته عوامل داخلی و خارجی تقسیم کرد؛ از جمله ضعف شفافیت اطلاعات شرکت‌ها، ناکارآمدی ابزارهای مالی و نبود سیاست‌های حمایتی منسجم در بخش داخلی، و تأثیر مستقیم محدودیت‌های بین‌المللی بر اعتماد سرمایه‌گذاران در بخش خارجی.
دانشمند تأکید کرد: محدودیت دسترسی به بازارهای بین‌المللی و عدم ثبات روابط اقتصادی، مانع ورود سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به بازار شده و بدون بهبود این شرایط، نمی‌توان انتظار داشت بورس رونق پایدار پیدا کند. هرگونه اقدام داخلی، حتی تغییر مدیریت سازمان بورس یا اصلاح مقررات، اگر همراه با بازگشت ایران به اقتصاد جهانی و کاهش نااطمینانی‌های خارجی نباشد، اثر بلندمدت نخواهد داشت.
رفع تحریم‌ها و بازگشت ایران به اقتصاد جهانی، مهم‌ترین اقدام برای احیای بورس
وی گفت: رفع تحریم‌ها و بازگشت ایران به اقتصاد جهانی، مهم‌ترین اقدام برای احیای بورس است. بهبود شرایط بین‌المللی باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و ورود نقدینگی به بازار می‌شود و این نقدینگی موتور اصلی رونق بورس خواهد بود.
دانشمند افزود که اقدامات داخلی مانند بهبود شفافیت شرکت‌ها، اصلاح ساختار حاکمیت شرکتی و توسعه ابزارهای مالی نوین می‌تواند نقش مکمل داشته باشد، اما اثر آن‌ها بدون بازگشت ثبات به بازارهای خارجی محدود خواهد بود و حتی ممکن است سرمایه‌گذاران را به خروج از بازار تشویق کند.
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا تغییر رئیس سازمان بورس مشکل بازار سرمایه را حل خواهد کرد، گفت: تغییر مدیریت سازمان بورس و اصلاحات مدیریتی می‌تواند به عنوان مکمل عمل کند، اما بدون اصلاحات ساختاری و بهبود شرایط بین‌المللی، اثر آن موقتی خواهد بود و تجربه گذشته نشان داده است که حتی مدیران موفق در شرایط تحریمی نمی‌توانند رونق پایدار ایجاد کنند.
دانشمند تأکید کرد: در کوتاه‌مدت، ایجاد آرامش روانی در بازار اهمیت ویژه دارد و اطلاع‌رسانی شفاف، مقابله با شایعات و تثبیت سیاست‌های پولی و مالی می‌تواند نوسانات شدید را کاهش دهد. همچنین تقویت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و تسهیل ورود سرمایه‌گذاران خرد به بازار می‌تواند نقدینگی را به شکل کنترل‌شده وارد بورس کند و روند نزولی بازار را متوقف کند، اما این اقدامات به تنهایی قادر به ایجاد رونق بلندمدت نیستند.
سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند نقدینگی خود را در بازارهای امن نگه دارند
این کارشناس اقتصادی درباره نقش تحریم‌ها گفت: محدودیت‌های بین‌المللی نه تنها سودآوری شرکت‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه سرمایه‌گذاری در بورس را پرریسک‌تر می‌کند و سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند نقدینگی خود را در بازارهای امن‌تر نگه دارند. بورس ایران ظرفیت بالایی برای رشد دارد، اما این ظرفیت تنها در صورت رفع تحریم‌ها و بازگشت به اقتصاد جهانی محقق می‌شود. شرکت‌های بزرگ صنعتی و صادراتی با دسترسی به بازارهای خارجی و منابع مالی بین‌المللی می‌توانند سودآوری خود را افزایش دهند و این امر مستقیم به ارزش سهام آن‌ها منتقل می‌شود. همچنین ورود سرمایه‌گذاران خارجی باعث افزایش عمق بازار، کاهش نوسانات و بهبود نقدشوندگی سهام خواهد شد و توسعه ابزارهای مالی نوین تنوع سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد و افراد بیشتری را جذب بازار می‌کند.
وی افزود که حمایت مستقیم دولت و بانک مرکزی می‌تواند به کاهش نوسانات کوتاه‌مدت کمک کند، اما در غیاب رفع تحریم‌ها و بهبود شرایط بین‌المللی، اثرات این حمایت‌ها محدود خواهد بود. تزریق نقدینگی و خرید سهام توسط صندوق‌های دولتی ممکن است قیمت‌ها را موقتاً بالا ببرد، اما اعتماد سرمایه‌گذاران خرد در بلندمدت بازنمی‌گردد.
دانشمند تأکید کرد: اصلاحات کوتاه‌مدت برای کاهش نوسانات ضروری است، اما بدون بازگشت ایران به اقتصاد جهانی، اقدامات داخلی نمی‌توانند اثرات پایدار داشته باشند.
وی گفت: ابزارهایی مانند کاهش حجم مبنا، اصلاح دامنه نوسان، افزایش ساعت معاملات و استفاده از ابزارهای اهرمی و مشتقه می‌توانند نقدشوندگی و تنوع سرمایه‌گذاری را ارتقا دهند و به کشف قیمت واقعی کمک کنند، اما تنها در شرایطی که اعتماد سرمایه‌گذاران بازگردد و روابط بین‌المللی بهبود یابد، اثرگذاری واقعی خواهند داشت.
دانشمند درباره عرضه‌های اولیه نیز افزود که افزایش تعداد و کیفیت عرضه‌های اولیه شرکت‌های با بنیاد قوی می‌تواند جذابیت بازار را افزایش دهد و نقدینگی تازه وارد کند، اما کیفیت، شفافیت و سودآوری شرکت‌ها باید رعایت شود تا اثر واقعی بر رونق بورس داشته باشد.
وی در پایان گفت: سرمایه‌گذاران خرد باید واقع‌بین باشند و بدانند بورس تنها در بستر یک اقتصاد امن و با بهبود شرایط بین‌المللی می‌تواند رونق یابد. تمرکز صرف بر اقدامات داخلی بدون توجه به بستر جهانی نمی‌تواند تضمین‌کننده سود یا امنیت سرمایه باشد. راهکار اصلی رونق بازار، هموار کردن مسیر بازگشت ایران به اقتصاد جهانی و کاهش موانع ناشی از تحریم‌ها است.