صدای لوازم صوتی و تصویری ایرانی در بازار جهانی شنیده نمی‌شود
عضو هیئت مدیره اتحادیه صنف فروشندگان دستگاه های صوتی و تصویری، تلفن همراه و لوازم جانبی تهران می‌گوید فقدان برندینگ قوی و نوآوری واقعی باعث شده محصولات ایرانی با وجود کیفیت قابل‌قبول، سهم ناچیزی در بازار جهانی داشته باشند.
در سال‌های اخیر، صنعت تولید لوازم صوتی و تصویری در ایران، به‌رغم تلاش برخی برندهای داخلی برای ارتقا و نوآوری، همچنان با چالش‌های ساختاری، تکنولوژیک و بازاریابی دست‌وپنجه نرم می‌کند. نوسانات اقتصادی، ضعف در اکوسیستم دانش‌بنیان، و رقابت با برندهای وارداتی (چه مجاز و چه قاچاق)، مسیر پیشرفت را دشوار کرده است. در همین زمینه خبرنگار صنعت مالی با محمد یونسی، عضو هیئت مدیره اتحادیه صنف فروشندگان دستگاه های صوتی و تصویری، تلفن همراه و لوازم جانبی تهران گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم:
در حال حاضر مهم‌ترین موانع پیش روی تولیدکنندگان داخلی لوازم صوتی و تصویری چیست؟
یونسی: تولیدکنندگان داخلی با مجموعه‌ای از موانع ساختاری و عملیاتی مواجه‌اند. مهم‌ترین آن‌ها شامل دشواری در تأمین قطعات حساس به‌دلیل تحریم‌ها و نبود زیرساخت تولید در داخل کشور است. همچنین، ضعف در دانش فنی پیشرفته و طراحی مهندسی باعث شده بسیاری از تولیدکنندگان همچنان وابسته به فناوری خارجی باشند. در کنار این عوامل، ناپایداری سیاست‌های ارزی و تجاری نیز باعث افزایش هزینه‌ها و اختلال در برنامه‌ریزی تولید شده است.
واقعیت این است که اگرچه تحریم‌ها مانع مهمی محسوب می‌شوند، اما نبود یک اکوسیستم صنعتی یکپارچه و دانش‌بنیان، عامل بزرگ‌تری در کند شدن روند توسعه به‌شمار می‌رود.
آیا حمایت‌های دولتی توانسته‌اند کمکی به رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی کنند؟
یونسی: در برخی مقاطع، حمایت‌هایی مانند وام‌های صنعتی، معافیت‌های مالیاتی و تعرفه‌های گمرکی حمایتی تأثیرگذار بوده‌اند، اما این حمایت‌ها اغلب بدون هدف‌گذاری مشخص، ناپایدار و بدون نظارت اثربخش اجرا شده‌اند. نتیجه آن، نه ایجاد مزیت رقابتی پایدار، بلکه در برخی موارد شکل‌گیری رانت و بازارهای نیمه‌انحصاری بوده است.
متأسفانه این روند باعث شده بخشی از تولیدکنندگان انگیزه لازم برای نوآوری و حضور در بازارهای بین‌المللی را از دست بدهند. صنعت ما بیش از هر چیز به «حمایت هوشمند» نیاز دارد، نه صرفاً تزریق پول و منابع.
کیفیت محصولات صوتی و تصویری ایرانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا مصرف‌کننده به آن‌ها اعتماد دارد؟
یونسی: در سال‌های اخیر، کیفیت برخی برندهای داخلی پیشرفت قابل توجهی داشته و حتی در بازار داخلی با محصولات چینی قابل رقابت‌اند. با این حال، فاصله تکنولوژیک ما با برندهای مطرح جهانی مانند سامسونگ، ال‌جی یا سونی همچنان زیاد است.
اعتماد مصرف‌کننده ایرانی نیز در حال شکل‌گیری است، اما شکننده است. برای تقویت آن، باید خدمات پس از فروش حرفه‌ای، گارانتی واقعی و تجربه مصرف رضایت‌بخش به‌صورت پایدار ارائه شود. نوسانات کیفی در گذشته، ذهنیت منفی ایجاد کرده که برای ترمیم آن باید به ثبات در کیفیت و برندینگ توجه ویژه داشت.
آیا تولیدکنندگان داخلی در مسیر نوآوری قرار گرفته‌اند یا همچنان مونتاژکار محسوب می‌شوند؟
یونسی: اکثریت تولیدکنندگان ما هنوز در مرحله مونتاژ یا تولید نیمه‌ساخت هستند و وابستگی زیادی به کیت‌های وارداتی دارند. با این حال، برخی برندهای نوپا، خصوصاً در حوزه سیستم‌های صوتی و تلویزیون‌های هوشمند، قدم‌هایی در جهت بومی‌سازی طراحی صنعتی، رابط کاربری فارسی و نرم‌افزارهای هوشمند برداشته‌اند.
همچنین در طراحی بردهای الکترونیکی ساده، پخش‌کننده‌های خانگی و تجهیزات صوتی، نمونه‌هایی از نوآوری داخلی دیده می‌شود. اما برای تبدیل شدن به تولیدکننده واقعی و دانش‌بنیان، باید سرمایه‌گذاری هدفمند در بخش تحقیق و توسعه (R&D) به‌صورت جدی دنبال شود.
نبود برندینگ قوی داخلی چه تأثیری بر بازار داخلی و صادرات گذاشته است؟
یونسی: نبود برندینگ ملی قوی یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌های صنعت ماست. این موضوع باعث شده محصولات ایرانی حتی با وجود کیفیت قابل‌قبول، در بازار داخلی فروش کمتری نسبت به ظرفیت واقعی خود داشته باشند. در حوزه صادرات نیز، نبود هویت برند و تصویر بین‌المللی معتبر، عملاً فرصت‌های بازار خارجی را از ما گرفته است.
مصرف‌کننده هنوز برند ایرانی را با تردید نگاه می‌کند و همین باعث می‌شود حتی با قیمت مناسب و خدمات پس از فروش خوب، تصمیم‌گیری برای خرید سخت شود. تا زمانی که یک استراتژی جامع برندسازی پیاده‌سازی نشود، حتی تولید باکیفیت هم نمی‌تواند موفقیت پایدار بیاورد.
با رشد فروشگاه‌های آنلاین، وضعیت فروشگاه‌های سنتی چطور شده است؟
یونسی: فروشگاه‌های سنتی همچنان سهم قابل توجهی در بازار دارند، اما با رشد مارکت‌پلیس‌ها و فروشگاه‌های آنلاین، خصوصاً بعد از دوران کرونا، سهم آن‌ها در حال کاهش است. مغازه‌داران سنتی با چالش‌هایی چون اجاره بالا، کاهش تقاضا و رقابت غیرمنصفانه با فروشگاه‌های آنلاین بدون مجوز مواجه‌اند.
برخی فروشگاه‌ها تعطیل یا تغییر کاربری داده‌اند، اما بخش عمده‌ای نیز تلاش کرده‌اند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند. از نگاه صنفی، اگر برای آموزش، دیجیتالی‌سازی و حمایت از این فروشگاه‌ها برنامه‌ریزی نشود، خطر ورشکستگی در این بخش همچنان جدی است.
امروزه مصرف‌کنندگان بیشتر به چه برندهایی گرایش دارند؟
یونسی: شرایط اقتصادی کشور باعث شده اغلب مصرف‌کنندگان متوسط بین برندهای ایرانی با خدمات پس از فروش بهتر و برندهای چینی مقرون‌به‌صرفه یکی را انتخاب کنند. البته هنوز برخی برندهای قاچاق یا رجیسترشده غیررسمی به‌دلیل شهرت جهانی‌شان، جذابیت دارند.
با اجرای طرح رجیستری و کنترل گمرکی، دسترسی به برندهای قاچاق برای بخشی از جامعه سخت‌تر شده است. در مجموع، می‌توان گفت که بازار در حال حاضر میان سه گروه برندهای ایرانی، چینی اقتصادی و خارجی قاچاق‌شده تقسیم شده است.