توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: از ظرفیت‌های بلاکچین تا هوشمندسازی شبکه
به گزارش خبرنگار خبرگزاری صنعت مالی، یزدان رضایی؛ معاون برنامه‌ریزی اقتصادی وزارت نیرو در نخستین کنفرانس بین‌المللی فناوری‌های مالی و اقتصادی، به ارائه توضیحاتی درباره وضعیت ناترازی انرژی در کشور و راهکارهای پیشنهادی برای رفع این چالش پرداخت.
چالش‌های انرژی در کشور
وی به وضعیت ناترازی انرژی در کشور پرداخت و گفت: در مسیر رسیدن به این همایش، برخی دوستان از من درباره ناترازی‌های انرژی و وضعیت برق سوال کردند. امروز، همه ما در زندگی روزمره با کمبود سوخت و انرژی دست‌به‌گریبان هستیم و این مسئله را به‌خوبی لمس می‌کنیم. بخشی از این چالش ناشی از محدودیت‌های تأمین مالی پروژه‌های زیربنایی در حوزه انرژی است.
رضایی با نمایش نموداری از تولید و مصرف برق در کشور توضیح داد: نمودار نشان می‌دهد که تا سال ۱۳۹۷ توان تولید برق کشور بیش از نیاز مصرف بود. اما از این سال به بعد، شکاف میان تولید و مصرف برق آغاز شده و در حال افزایش است. به‌طوری که در تابستان گذشته، اختلاف میان توان تأمین برق و نیاز مصرف به ۲۰۰۰۰ مگاوات رسید. اگر این روند ادامه پیدا کند، تابستان سخت‌تری پیش‌رو خواهیم داشت.
وضعیت سوخت نیروگاه‌ها
وی افزود: در زمستان، به دلیل کاهش نیاز مصرف برق، نیروگاه‌ها می‌توانند پاسخگوی نیاز باشند. اما مسئله اصلی کمبود سوخت نیروگاه‌ها است. نمودارهای مربوط به تحویل گاز به نیروگاه‌ها نشان می‌دهد که از اردیبهشت‌ماه، فاصله میان تحویل گاز و نیاز نیروگاه‌ها افزایش یافته است. به‌طوری که تا پایان سال، چهار و نیم میلیارد متر مکعب کمبود سوخت نسبت به مدت مشابه سال گذشته داشته‌ایم.
رضایی در ادامه گفت: نیروگاه‌ها از سوخت گازوئیل به‌عنوان جایگزین استفاده می‌کنند، اما وضعیت مخازن سوخت نیروگاه‌ها نیز نسبت به سال گذشته به‌شدت کاهش یافته است. میانگین موجودی مخازن نیروگاهی در شرایط فعلی حدود ۴۶ درصد کمتر از سال گذشته است.
راهبردهای پیشنهادی
رضایی با تاکید بر ضرورت استفاده از فناوری‌های نوین برای حل چالش‌های انرژی، دو راهبرد اصلی را مطرح کرد:
1. افزایش تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر:
وی گفت: امروز هر نیروگاه حرارتی جدیدی که احداث شود، در تأمین سوخت آن با مشکل مواجه خواهیم بود. بنابراین توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر باید در اولویت قرار گیرد.
2. هوشمندسازی شبکه و مدیریت مصرف:
وی افزود: مدیریت توامان عرضه و تقاضا اهمیت زیادی دارد. باید با استفاده از فناوری‌های هوشمند، مصرف را بهینه کنیم.
برنامه‌های دولت در حوزه انرژی تجدیدپذیر
رضایی به برنامه‌های دولت در حوزه انرژی تجدیدپذیر اشاره کرد و گفت: در حال حاضر ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور حدود ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ مگاوات است. در قانون برنامه هفتم توسعه، احداث ۱۲ هزار مگاوات ظرفیت جدید تجدیدپذیر برای دولت تکلیف شده است. اما دولت چهاردهم برنامه‌ای بزرگ برای احداث ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در دوره چهار ساله خود تدوین کرده است.
وی در ادامه توضیح داد: اگر ۲۵ هزار مگاوات از این ظرفیت جدید به نیروگاه‌های خورشیدی و ۵۰۰۰ مگاوات به نیروگاه‌های بادی اختصاص یابد، ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور از ۱۳۰۰ مگاوات به ۳۱۳۰۰ مگاوات افزایش خواهد یافت. این اقدام امکان تولید ۶۲ میلیارد کیلووات ساعت برق تجدیدپذیر بدون مصرف سوخت را فراهم می‌کند که معادل صرفه‌جویی ۱۱ میلیارد متر مکعب گاز در نیروگاه‌های دارای راندمان ۵۵ درصد است. البته با توجه به راندمان میانگین ۴۰ درصدی نیروگاه‌های حرارتی کشور، این عدد حتی می‌تواند بیشتر هم باشد.
رضایی تاکید کرد: برای توسعه پایدار در بازارهای انرژی کشور، لازم است استراتژی‌های بهبود سیاست‌های پولی و مالی و برنامه‌های دقیق بر اساس تجربیات موفق جهانی تدوین شود. استفاده از فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند راهگشای این مسیر باشد.
وی با اشاره به محدودیت‌های تأمین مالی پروژه‌های زیربنایی انرژی، خاطرنشان کرد: از سال ۱۳۹۷ تاکنون، فاصله بین تولید برق و نیاز مصرفی کشور به تدریج افزایش یافته است، به گونه‌ای که در تابستان گذشته، اختلاف میان تأمین برق و نیاز مصرفی به ۲۰۰۰۰ مگاوات رسید. در صورتی که این روند ادامه یابد، تابستان آینده سخت‌تر خواهد بود.
وی با ارائه نمودارهای مرتبط، توضیح داد: میزان گاز تحویلی به نیروگاه‌ها از اردیبهشت‌ماه کاهش قابل‌توجهی داشته است. این در حالی است که مخازن گازوئیل نیروگاه‌ها نیز با کمبود مواجه‌اند؛ میانگین ذخایر فعلی نسبت به سال گذشته ۴۶ درصد کاهش داشته است.
دو راهبرد پیشنهادی برای حل بحران انرژی
رضایی دو راهبرد کلیدی را برای رفع ناترازی انرژی معرفی کرد:
1. افزایش تولید انرژی با استفاده از منابع تجدیدپذیر
وی تأکید کرد: ساخت نیروگاه‌های حرارتی جدید با توجه به مشکل تامین سوخت، چالش‌های بیشتری ایجاد می‌کند. ظرفیت فعلی نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور حدود ۱۳۰۰ مگاوات است و طبق برنامه هفتم توسعه، قرار است این ظرفیت طی پنج سال به ۱۲۰۰۰ مگاوات برسد. با این حال، دولت چهاردهم هدف‌گذاری ۳۰۰۰۰ مگاواتی برای چهار سال آینده را تعیین کرده است.
رضایی افزود: این اقدام می‌تواند صرفه‌جویی ۱۱ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی، معادل ۷.۵ میلیارد دلار ارز، کاهش ۱۵ میلیون متر مکعب مصرف آب، و کاهش ۴۵ میلیون تن انتشار دی‌اکسیدکربن را به همراه داشته باشد.
2. هوشمندسازی شبکه برق
رضایی ضمن اشاره به موفقیت کشورهای دیگر در این حوزه، بیان کرد: چین تا پایان سال ۲۰۲۱، ۷۸۰ میلیون مشترک کنتور هوشمند داشت و این عدد تا سال ۲۰۲۷ به ۱۰۰ درصد خواهد رسید. در کره جنوبی نیز این روند با ۲۱ میلیون کنتور در سال ۲۰۲۳ ادامه دارد. در کشور ما، هرچند تنها ۴.۵ میلیون مشترک از کنتور هوشمند بهره می‌برند، این مشترکان ۶۰ درصد از کل مصرف برق را به خود اختصاص می‌دهند.
وی تاکید کرد: هوشمندسازی شبکه‌های توزیع و انتقال برق، امکان مدیریت بهینه زنجیره تولید تا مصرف برق را فراهم می‌کند. همچنین، تحلیل داده‌های مصرف می‌تواند در شناسایی مصارف غیرمجاز و بهبود حکمرانی در صنعت برق موثر باشد.
ظرفیت فناوری‌های جدید مالی در توسعه انرژی تجدیدپذیر
رضایی به استفاده از فناوری‌های مالی مبتنی بر بلاکچین برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر اشاره کرد و افزود: روش تحقیق شامل جمع‌آوری داده‌ها از طریق مصاحبه و مطالعات کتابخانه‌ای، تحلیل کمی و کیفی، و استفاده از فناوری‌های مالی نوین است. نتایج این رویکرد می‌تواند به توسعه ظرفیت‌های انرژی تجدیدپذیر و کاهش ناترازی‌ها کمک کند.
وی در ادامه به برنامه کشورهای در حال توسعه برای افزایش ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی پرداخت و گفت: در سناریوی اول، ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی از ۲۰۰۰ گیگاوات فعلی به حدود ۱۰۰۰۰ گیگاوات تا سال ۲۰۵۰ خواهد رسید. سناریوی دوم، توسعه سریع‌تر این منابع را پیش‌بینی کرده است.
رضایی با تأکید بر نقش فناوری‌های نوین مالی در تحقق این اهداف، همایش را به فرصتی برای تبادل ایده‌ها و راهکارهای عملی در این زمینه تبدیل کرد.
وی با اشاره به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و دستیابی به هدف کاهش انتشار کربن اشاره گفت: طبق آمارها، ظرفیت نیروگاه‌های بادی تا سال ۲۰۵۰ در سناریوی دوم (کاهش کربن) به حدود ۹۰۰۰ گیگاوات خواهد رسید، که این رقم بیش از ۸ برابر ظرفیت کنونی است. نمودارها نشان می‌دهند که رشد ظرفیت نیروگاه‌های بادی تا سال ۲۰۳۰ ملایم است، اما از این تاریخ به بعد، افزایش شیب‌دار آن قابل‌توجه خواهد بود. این روند در حالی رخ می‌دهد که ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی نیز از ۲۰۰۰ گیگاوات فعلی در سناریوی دوم به ۱۶۵۰۰ گیگاوات در سال ۲۰۵۰ می‌رسد.
رضایی تصریح کرد: در ادامه، روش‌های سنتی تأمین مالی مورد بررسی قرار گرفت. در این روش‌ها، برای خرید کالا یا خدمات، نیاز به بانک‌ها و نهادهای واسط مالی وجود دارد که علاوه بر هزینه‌بر بودن، زمان‌بر نیز هستند و تحت کنترل نهادهای بین‌المللی مانند FATF عمل می‌کنند.
روش بلاکچین و تحول در تأمین مالی
وی خاطرنشان کرد: در مدل صرافی متمرکز (Centralized Exchange)، با حذف واسطه‌ها و استفاده از فناوری بلاکچین، سرعت تراکنش‌ها افزایش و هزینه‌ها کاهش می‌یابد، اما همچنان این مدل تحت کنترل نهادهای بین‌المللی است. از سوی دیگر، صرافی‌های غیرمتمرکز (DeFi) و قراردادهای هوشمند، با حذف کامل واسطه‌ها، امکان تراکنش‌های مستقیم شخص به شخص را فراهم می‌کنند و مشکلات ناشی از محدودیت‌های مالی بین‌المللی را برطرف می‌سازند.
کاربرد دیفای در توسعه تجدیدپذیر
برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، سه مرحله تعریف شده است:
1. مرحله جذب منابع داخلی و بین‌المللی: در این مرحله، سرمایه‌ها به سهام مجازی تبدیل می‌شوند و در بستر بلاکچین عرضه می‌گردند.
2. مرحله تبدیل منابع به دارایی‌های واقعی: دارایی‌های تجدیدپذیر (مانند نیروگاه‌ها) با استفاده از منابع مالی تأمین‌شده احداث می‌شوند.
3. مرحله بازگشت منافع: منافع حاصل از تولید انرژی، صرفه‌جویی در سوخت، و کاهش کربن به صورت رمز ارز به دارندگان توکن‌ها پرداخت می‌شود.
نمونه‌ای از این مدل در سال ۲۰۰۶ با تأسیس شرکت PowerLedger در استرالیا اجرایی شد. این شرکت با عرضه یک میلیارد توکن در بستر بلاکچین اتریوم، نیروگاه‌های تجدیدپذیر متعددی در کشورهای مختلف از جمله نیوزیلند (۲۰۱۸)، تایلند (۲۰۲۰)، اتحادیه اروپا (۲۰۲۲)، و اتریش (۲۰۲۴) احداث کرده است.
این مقاله به بررسی نحوه توکنایز و استفاده از ظرفیت‌های بلاکچین در فضای دیفای برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر پرداخته است. از تمامی همکاران، دانشجویان، و اساتید دعوت می‌شود تا با ارائه نظرات و پیشنهادات ارزشمند خود، به تکمیل و بهبود این روش کمک کنند.
انتهای پیام/