تیک تاک در زمین جنگ سرد دیجیتالی
گروهی از نمایندگان هر دو حزب آمریکا ماه گذشته، برای رفع نگرانی‌های امنیت ملی، لایحه قانونی را معرفی کردند که به شرکت چینی بایت دنس، ۶ ماه فرصت می‌دهد تا اپلیکیشن ویدئویی محبوب تیک‌تاک را بفروشد یا با ممنوعیت در آمریکا روبرو شود.
به گزارش صنعت مالی از ایسنا، جدیدترین اقدام کنگره آمریکا، نشان‌دهنده چرخش دیگری در سال‌ها تلاش برای محدود کردن گستردگی و نفوذ یک اپلیکیشن شبکه اجتماعی است که تعداد کاربرانش در آمریکا، به بیش از ۱۷۰ میلیون نفر افزایش یافته است. تیک‌تاک از زمان راه‌اندازی در سال ۲۰۱۷ به‌عنوان نسخه بین‌المللی اپلیکیشن چینی محبوب «دوین» (Douyin) شرکت بایت دنس، به همراه اینستاگرام متا، به یکی از پردانلودترین اپلیکیشنها در سراسر جهان تبدیل شده است.
طبق داده‌های شرکت «سنسور تاور»، تیک‌تاک، پردانلودترین اپلیکیشن شبکه اجتماعی در آمریکا در سال ۲۰۲۳ بود و ۴۷ میلیون دفعه دانلود شد. فیس‌بوک با ۳۵ میلیون دفعه دانلود و اینستاگرام با ۳۴ میلیون دفعه دانلود، در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند.
اسب تروای دیجیتالی چین؟
اما حجم گسترده داده‌های جمع‌آوری‌شده در این پلتفرم و همچنین نگرانی‌ها در خصوص توانایی حزب کمونیست چین برای اعمال کنترل بر بایت دنس، زنگ خطر را برای قانونگذاران آمریکایی که روابط تیک‌تاک با چین را یک خطر امنیت ملی می‌دانند، به صدا درآورده است. برخی مقامات آمریکایی بر این باور هستند که جمع‌آوری داده‌ها توسط تیک‌تاک، به حزب کمونیست چین اجازه دسترسی به اطلاعات شخصی و اختصاصی آمریکایی‌ها را می‌دهد و به طور بالقوه به چین اجازه می‌دهد مکان‌های کارمندان و پیمانکاران فدرال را ردیابی کرده و پرونده‌هایی از اطلاعات شخصی را برای باج‌خواهی بسازد و جاسوسی شرکتی انجام دهد.
تیک‌تاک می‌گوید داده‌های کاربران آمریکایی را با دولت چین به اشتراک نمی‌گذارد و نخواهد گذاشت و استدلال می‌کند لایحه مجلس نمایندگان، در واقع یک ممنوعیت است.
این لایحه، نخستین اقدام قانونی شایان توجه در یک سال گذشته است که برای ممنوعیت یا مجبور کردن بایت دنس برای فروش تیک تاک، تلاش می‌کند. قانون مشابهی که در سنا معرفی شده بود، سال گذشته در پی لابی سنگین تیک تاک، در کنگره متوقف ماند.
مایک گالاگر، رئیس جمهوری‌خواه کمیته منتخب چین مجلس نمایندگان گفت: این پیام من به تیک‌تاک است؛ از حزب کمونیست چین جدا شوید یا دسترسی به کاربران آمریکایی خود را از دست بدهید. دشمن اصلی آمریکا، هیچ حقی برای کنترل یک پلتفرم رسانه ای غالب در آمریکا ندارد.
جو بایدن، رئیس جمهور دموکرات آمریکا وعده داده است اگر این لایحه تصویب شود، آن را امضا خواهد کرد. مایک پنس، معاون رئیس جمهور در زمان ریاست جمهوری ترامپ، در پستی در شبکه اجتماعی «ایکس»، از قانون پیشنهاد شده در مجلس درباره تیک‌تاک، حمایت کرد و نوشت: چین، ذهن کودکان آمریکایی را مسموم می‌کند. دیگر بس است.
عجله مجلس و تعلل سنا
مجلس نمایندگان آمریکا پس از گذشت حدود یک هفته از معرفی این لایحه، به اتفاق آرا به لایحه ممنوعیت تیک‌تاک در این کشور رای داد. این لایحه با ۳۶۲ رای موافق در برابر ۶۵ رای مخالف به تصویب رسید. اما تعدادی از سناتورهای آمریکایی می‌خواهند سنا برای تصمیم گیری درباره حمایت از لایحه مجلس نمایندگان عجله نکند.
سناتور ران وایدن، یکی از دموکرات‌های پیشرو در مسائل فناوری، گفت: همچنان در حال بررسی لایحه مجلس است و نگرانی‌های جدی درباره هر اپلیکیشنی دارد که به دولت چین امکان دسترسی به داده‌های خصوصی آمریکایی‌ها را می‌دهد. وی اظهار کرد: من همچنین این را خواهم گفت تاریخ به ما می‌آموزد که وقتی قانونگذاران برای وضع قوانین در زمینه فناوری و شبکه های اجتماعی عجله می کنند، اشتباهاتی رخ می دهد.
تد کروز، سناتور جمهوری خواه کمیته بازرگانی، به بلومبرگ نیوز گفت: این لایحه باید برای یک فرآیند اصلاحی کامل باز باشد که می تواند هر اقدامی را به طور قابل توجهی به تاخیر بیندازد.
تیک‌تاک از کاربران آمریکایی کمک طلبید
شو زی چو، مدیرعامل تیک‌تاک، به دنبال تصویب این لایحه، به دیدار سناتورها در کنگره آمریکا رفت. وی در ویدئویی که پس از رای گیری منتشر شد و بیش از ۲۵ میلیون دفعه مشاهده شد، گفت: اگر این قانون به مرحله اجرا گذاشته شود، به ممنوعیت تیک‌تاک در آمریکا ختم خواهد شد و میلیاردها دلار از جیب سازندگان و کسب و کارهای کوچک خارج می‌شود. این قانون، ۳۰۰ هزار شغل آمریکایی را در معرض خطر قرار می دهد.
اما تیک‌تاک به این بسنده نکرد و اعلانی را به بعضی از کاربران آمریکایی نشان داد و از آنها خواست از سناتورهایشان بخواهند به لایحه فروش اجباری این اپلیکیشن ویدئویی چینی یا ممنوعیت آن، رای منفی دهند.
سخنگوی تیک‌تاک با بیان این که ما به مطلع کردن جامعه خود درباره این لایحه ممنوعیت و تاثیر آن در شنیده شدن صدای آنها ادامه می‌دهیم، افزود: این اعلان، تنها به کاربران در سن رای دادن ارسال شده است.
این اعلان زمانی که بعضی از افراد، این اپلیکیشن را باز می‌کنند و همچنین هنگامی که کاربران ممنوعیت تیک‌تاک را جستجو می‌کنند، نمایش داده می‌شود.
قانونگذاران آمریکایی از این شکایت دارند که دفاتر آنها مملو از تماس‌های کاربران تیک‌تاک شده که مخالف این قانون هستند.
تغییر موضع شناخته شده‌ترین دشمن تیک‌تاک
ترامپ که در دوران ریاست جمهوری، فرمان اجرایی ممنوعیت تیک‌تاک را امضا کرده بود، اکنون کمک به حفظ تیک‌تاک را مفید می‌داند، به ویژه پس از این که جو بایدن اعلام کرد لایحه ضد تیک‌تاک را در صورت تصویب شدن، امضا خواهد کرد. ترامپ به شبکه سی‌ان‌بی‌سی گفت: صادقانه بگویم افراد زیادی در تیک‌تاک هستند که آن را دوست دارند. بچه‌های زیادی در تیک‌تاک وجود دارند که بدون آن، دیوانه می‌شوند.
تغییر موضع رئیس جمهور سابق، این گمانه‌زنی را ایجاد کرده که او به دنبال جلب یک حامی مالی قدرتمند است که در بایت‌دنس، سهام دارد. اما منابع متعددی که با تفکر ترامپ آشنا هستند به تایم گفتند: تحت بخشی از محاسبات او، ترامپ از فرصت پیش آمده برای جذب رای‌دهندگان جوان‌تر از طریق محافظت از پلتفرم محبوبشان، بهره می‌برد.
یکی از عوامل ترامپ که روی تلاش برای انتخاب مجدد کار می‌کند، چنین اظهار کرد: ترامپ بر این نکته واقف است که در صورت ممنوعیت تیک‌تاک، بسیاری از مردم ناراحت می‌شوند. اکنون ترامپ و بایدن بر سر یک موضوع که در آن رای دهندگان جوان‌تر، به وضوح طرفدار عدم ممنوعیت تیک‌تاک هستند مقابل یکدیگر قرار دارند.
در عین حال، ترامپ نگران است قانون ممنوعیت تیک‌تاک، یکی از دشمنان او یعنی شرکت متا را تقویت کند که مالک فیس‌بوک و اینستاگرام است. رئیس‌جمهور سابق از مارک زاکربرگ، موسس شرکت شبکه اجتماعی متا، به دلیل اهدای ۴۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۰ برای کمک به دولت‌های ایالتی و محلی برای برگزاری انتخابات خود در بحبوحه پاندمی کرونا از طریق تسهیل رای‌گیری پستی، ناراحت است چرا که ترامپ از این سیستم، به عنوان سیستمی مملو از تقلب، بدگویی کرده است.
بسیاری از رای دهندگان جوان، در تیک‌تاک هستند. یک نظرسنجی مرکز تحقیقات پیو در سال گذشته نشان داد یک سوم بزرگسالان آمریکایی زیر ۳۰ سال، به طور مرتب تیک‌تاک را برای دریافت اخبار پیمایش می‌کنند. چندین نظرسنجی نشان می‌دهد این پلتفرم شبکه اجتماعی، منبع شماره یک اخبار و اطلاعات در میان نسل زد است.
این به معنای آن نیست که تیک‌تاک منحصرا بهشتی برای محتوای پیشرفته اجتماعی است. تیک‌تاک همچنین یک پلتفرم محبوب برای حامیان ترامپ است و بارها محتوای طرفداران ترامپ در آن منتشر شده که فراگیر شده است. کارشناسان شبکه اجتماعی می‌گویند تیک‌تاک می‌تواند یک ابزار بسیج مفید برای وفاداران شعار «عظمت را دوباره به آمریکا برگردانیم» باشد.
تبلیغات کنندگان به دست و پا افتادند
تبلیغات‌کنندگانی که در تیک‌تاک، به بازاریابی برای مصرف کنندگان جوان مشغول هستند، در مواجهه با احتمال ممنوعیت یا فروش اجباری آن، برنامه‌های اضطراری را برای مهاجرت به پلتفرم‌های رقیب این اپلیکیشن ویدئویی آماده کرده اند.
به گفته کارشناسان تبلیغات، سرویس‌های ویدئوی کوتاه ریلز اینستاگرام و Shorts یوتیوب که بزرگترین رقیبان تیک‌تاک هستند، در صورت ممنوع شدن این اپلیکیشن چینی، از بودجه‌های تبلیغاتی نفع خواهند بود. جاسمین اِنبرگ، تحلیلگر ارشد در شرکت تحقیقاتی «اینسایدر اینتلیجنس» در این باره گفت: تلاش‌ها پیرامون این قانون، جدی‌تر از اقدامات قبلی برای محدود کردن یا اجبار فروش تیک‌تاک است و تبلیغات‌کنندگان، به دقت این تحولات را زیر نظر دارند.
با این حال سه شرکت بازاریابی دیجیتالی از جمله شرکت تینوئیتی به رویترز گفتند: آنها به مشتریان خود توصیه می‌کنند رویکرد همیشگی خود را در تیک‌تاک حفظ کنند و خاطرنشان کردند این اپلیکیشن محبوب، از تلاش‌های متعدد قبلی برای محدود کردن دسترسی این پلتفرم در آمریکا از جمله فرمان اجرایی ترامپ برای ممنوعیت آن در سال ۲۰۲۰، جان به در برده است.
هر چند بودجه‌های تبلیغاتی، از چند ماه قبل، برنامه ریزی می‌شوند، برندها می‌توانند به سرعت در واکنش به رویدادها، تبلیغات را در شبکه‌های اجتماعی گذاشته یا خارج کنند. «اینسایدر اینتلیجنس» برآورد کرده است تیک‌تاک امسال، ۸.۶۶ میلیارد دلار درآمد تبلیغاتی در آمریکا خواهد داشت.
یک شرکت تبلیغات دیجیتالی به مشتریان خود گفت: مسائل دربرگیرنده ممنوعیت اپلیکیشنی مانند تیک‌تاک، ممنوعیت مطلق آن را بعید می‌کند.
طبق گزارش فایننشیال تایمز، تیک‌تاک در سال میلادی گذشته، درآمد حدود ۱۶ میلیارد دلاری در آمریکا داشت. این روزنامه به نقل از پنج منبع آگاه نوشت: درآمد ۱۲۰ میلیارد دلاری شرکت بایت دنس در سال ۲۰۲۳، رشد حدود ۴۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۲ داشت و تحت تاثیر رشد انفجاری تیک‌تاک حاصل شد.
این اپلیکیشن ویدئویی که حدود ۱۷۰ میلیون کاربر آمریکایی دارد، در سال ۲۰۲۳، به رکورد فروش بالایی در آمریکا دست یافت. بایت دنس که به دلیل انتشار مکرر اپلیکیشن‌های موبایلی، به «کارخانه اپلیکیشن» شهرت دارد، در مسیر سبقت گرفتن از شرکت «متا پلتفرم» به عنوان بزرگترین شرکت شبکه اجتماعی جهان از نظر فروش است. درآمد متا در سال ۲۰۲۳، با ۱۶ درصد افزایش، به ۱۳۴.۹۰ میلیارد دلار رسید.
گزینه‌های چین برای تلافی ممنوعیت تیک‌تاک در آمریکا
مقامات چینی پس از تصویب سریع این لایحه در کنگره، فقدان انصاف در آمریکا را محکوم کردند. اما کارشناسان می‌گویند با توجه به موقعیت اقتصادی کنونی و سیاست سانسور این کشور، گزینه‌های چین برای انتقام‌جویی احتمالی علیه آمریکا، فراتر از جلوگیری از جداسازی تیک‌تاک در آمریکا، محدود است.
برای اولین بار نیست که پکن به تهدیدات مربوط به ممنوعیت تیک‌تاک در آمریکا پاسخ می‌دهد. در سال ۲۰۲۰، پس از اینکه دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا، فرمان اجرایی برای ممنوعیت تیک‌تاک و ویچت در آمریکا را امضا کرد، بایت دنس بلافاصله قوانین کنترل صادرات خود را به روز کرد. این تغییرات، صادرات فناوری مبتنی بر تجزیه و تحلیل داده‌ها برای خدمات توصیه اطلاعات شخصی را محدود کرد.
روا گوجون، مدیر گروه رودیوم، انتظار دارد پکن در صورت تصویب لایحه مجلس سنا و امضای آن توسط جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، مقاومت خود را در برابر آمریکا نشان دهد و به طور مشابه مداخله کند.
اما واقعیت اقتصادی خود چین و کاهش گسترده سرمایه‌گذاری‌های خارجی، ممکن است در محاسبات پکن برای شدت این واکنش، تاثیر بگذارد. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در چین در سال ۲۰۲۳، به پایینترین حد در ۳۰ سال گذشته رسید که تا حدی به دلیل نگرانی‌ها در مورد تنشهای ژئوپلیتیکی و فضای تجاری غیرقابل پیش بینی بود.
در صورت تصویب در سنا، لایحه تیک‌تاک، یک مهلت ۶ ماهه برای تیک‌تاک تعیین می‌کند تا از بایت دنس جدا شود که با توجه به پیچیدگی جداسازی داراییهای آمریکایی از یک اپلیکیشن جهانی، سناریویی چالش برانگیز خواهد بود.
اقدامات موفق و ناموفق ضد تیک‌تاک
تیک‌تاک در سال‌های اخیر با شماری ممنوعیت و تلاش برای ممنوعیت‌ها مواجه شده است که با فرمان اجرایی دونالد ترامپ در سال ۲۰۲۰ شروع شد و در نهایت به دلیل مغایرت با متمم اول قانون اساسی، اجرای آن توسط دادگاه‌ها مسدود شد.
مونتانا در سال ۲۰۲۳ تلاش کرد تا یک ممنوعیت سراسری روی اپلیکیشن تیک‌تاک اعمال کند، اما این قانون توسط یک قاضی فدرال به دلیل نقض متمم اول، لغو شد. استفاده از این اپلیکیشن در سال ۲۰۲۲، در تلفن های دولتی در آمریکا ممنوع شد و از سال ۲۰۲۳، حداقل ۳۴ ایالت هم تیک‌تاک را در دستگاه های دولتی ممنوع کرده اند. حداقل ۵۰ دانشگاه در آمریکا، دسترسی به تیک‌تاک با استفاده از وای فای در محوطه دانشگاه و رایانه های متعلق به دانشگاه را ممنوع کرده اند.
کمیته سرمایه گذاری خارجی در آمریکا، در مارس سال ۲۰۲۳، از شرکت بایت دنس خواست سهام خود در تیک‌تاک را بفروشد در غیر این صورت با احتمال ممنوعیت این اپلیکیشن مواجه خواهد شد، اما هیچ اقدامی انجام نشد.
پس از موجی از چالش‌های خطرناک که منجر به مرگ برخی از کاربران شد، تیک‌تاک در سال ۲۰۲۰ در هند ممنوع شد. این ممنوعیت تاثیر قابل توجهی بر رقابت در هند داشت و بازار قابل توجهی را در اختیار سرویس ویدئوی کوتاه یوتیوب و ریلز اینستاگرام قرار داد که رقبای مستقیم تیک‌تاک هستند. این اپلیکیشن در خود چین قابل دسترس نیست. در این کشور، دوین که اپلیکیشن ویدئویی دیگر شرکت بایت دنس است، به شکل گسترده استفاده می‌شود.
ممنوعیت تیک‌تاک چگونه اجرا می‌شود؟
به دلیل ماهیت غیرمتمرکز اینترنت، اجرای این ممنوعیت پیچیده خواهد بود. لایحه تصویب شده توسط مجلس، فروشگاه‌های اپلیکیشن را به دلیل در دسترس قرار دادن تیک‌تاک برای دانلود روزانه، جریمه می‌کند، اما برای کاربرانی که قبلا این اپلیکیشن را در گوشی های خود نصب داشتند، توقف استفاده فردی دشوار خواهد بود.
طبق گزارش گاردین، ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی هم ممکن است مجبور شوند آدرس‌های IP مرتبط با تیک‌تاک را مسدود کنند، اما با استفاده ازفیلترشکن یا وی پی ان، می‌توان به راحتی این ممنوعیت را دور زد.